گزارش روزنامه شرق از سرنوشت چنارهای خیابان ولیعصر؛
چنارها ایستاده می میرند
روزنامه شرق در گفت و گویی با اعضای شورا شهر تهران جویای سرنوشت خیابان ولیعصر و چنارهایش شده است.
به گزارش معاونت ارتباطات و امور بین الملل شورای اسلامی شهر تهران به نقل از شرق؛ چنارهای سربریده، ریشه‌های بیرون‌زده و درختان خم‌شده؛ قابی قدیمی از درختان خیابان ولیعصر است. برخی از این چنارها را قارچ سرطان‌رنگی به نام «سراتوستیس فیم برالتا» خشک کرده و برخی دیگر را ساختوسازهای سال‌های اخیر.
یک تحقیق قدیمی دانشگاهی وضعیت بحرانی چنارهای این خیابان را بررسی کرده است؛ براساس نتایج این پژوهش، 9 عامل اصلی خشک‌شدن درختان ولیعصر؛ نابودی شبکه‌های انتقال آب چشمه‌ها و رودخانه‌ها و قنات‌ها، نبود نظم در آبیاری، حضور فاضلاب و آلودگی آب‌های جاری، حضور شوینده‌ها و مواد شیمیایی، سیمان و مصالح ساختمانی، وجود روغن و گازوئیل در آب و خاک، تخریب ریشه‌های درختان با حفاری‌های متعدد و گذاشتن جدول و بتون‌ریزی و...، تغییر سطح خاک و قرارگرفتن ریشه‌های درختان در معرض آب و هوا، نامهربانی با درختان با بستن سیم و کوبیدن میخ، بریدن شاخه‌های درختان، وجود ساختمان‌های بلند و جلوگیری از تابش نور آفتاب به درختان، وجود دوده و هوای آلوده است.
طی این سال‌ها بارها برای حفاظت از چنارهای میراثی خیابان ولیعصر، پارلمان محلی شهر تهران دستورالعمل‌هایی مصوب کرده؛ مصوباتی که هرگز اجرا نشده‌اند اما قرار است به‌زودی طرح تفصیلی خیابان ولیعصر در کمیسیون ماده 5 به تصویب برسد. طرحی که کمکی به حفاظت از چنارهای میراثی خیابان ولیعصر نمی‌کند و در آن، حدود ۷۰ درصد ساختوسازهای خیابان ولیعصر از تقاطع انقلاب تا میدان تجریش، دارای شش طبقه و ارتفاع ۲۵ متر خواهد بود. این در حالی است که متوسط ارتفاع چنارهای ولیعصر ۱۵ متر است و ارتفاع ۲۵ متری سایه ساختمان‌ها را همچنان بر سر درختان ولیعصر نگه خواهد داشت.
در این طرح گودبرداری در ساختوسازهای جدید با عمق ۱۰ متر مجاز دانسته شده که با درنظرگرفتن عمق حداکثر چهار‌متری ریشه درختان چنار، مانع بهره‌بردن درختان از منابع آب زیرزمینی خواهد شد.
کلیات و جزئیات طرح
کمتر عضویی به‌جز اعضای کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر تهران، از جزئیات طرح جامع خیابان ولیعصر اطلاع دارد. «علی اعطا»، یکی از اعضای این کمیسیون، درباره «کلیت طرح جامع خیابان ولیعصر» مدتی پیش در یک نشست خبری توضیح داده بود که در این طرح، خیابان ولیعصر به سه بخش کلی تقسیم شده است؛ یک بخش «ولیعصر تاریخی» است که از میدان راه‌آهن تا خیابان انقلاب هسته تاریخی تهران را دربر می‌گیرد. از آنجا به بعد تا چهارراه پارک وی را به‌عنوان «ولیعصر مدرن» نام‌گذاری کردهاند که شکل‌گیری آن متأخرتر است. از چهارراه پارک‌وی تا میدان تجریش را «ولیعصر طبیعی_تاریخی» می‌نامند که دربردارنده ارزش‌های تاریخی و طبیعی است و تراکم چنارها، قنات، چشم‌انداز و شیب دامنه البرز در کنار قدمت تاریخی این منطقه، باعث تمایز با دو قسمت اولی شده است.
به گفته او، مجموعه این سه بخش به 12 سکانس براساس ملاحظاتی که در این زمینه وجود دارد، تقسیم می‌شوند و برای هریک ضوابط مختلفی پیش‌بینی شده است.
درحالیکه در ابتدا تلاش می‌شد موضوع اختلاف طرح جامع ولیعصر رسانه‌ای نشود اما با نزدیک‌شدن این طرح به تصویب و تعدیل‌نشدن ارتفاع ساخت‌وسازها، کمی از این اختلاف‌نظرها آشکار شد.
به رسم هر‌ساله شهردار تهران اسفندماه تعدادی چنار 15ساله اصفهانی در خیابان ولیعصر می‌کارد. در مراسم امسال پیروز حناچی با اشاره به ثبت ملی خیابان ولیعصر، اعلام کرد که به‌زودی این خیابان ثبت جهانی هم خواهد شد و گفت: «این یکی از خیابان‌های نادر در جهان است و شهرداری تهران به مناسبت هفته طبیعی و به رسم سال‌های گذشته، درختان از‌بین‌رفته‌اش را احیا می‌کند».
پس از سخنان شهردار، علی اعطا، در رشته‌توییتی به کنایه نوشت: «علی‌رغم دعوت، در این مراسم شرکت نکردم. در حفاظت از میراث طبیعی تاریخی ولیعصر، بین حرف تا عمل برخی، فاصله زیادی هست. از موضع نماینده مردم در سه نامه به شهردار، ایرادات طرح را تشریح کردم و پاسخ نگرفتم. به نام ساماندهی و حفاظت، طرحی برای تصویب به کمیسیون ماده ۵ برده‌اند که نه ساماندهی می‌کند نه حفاظت».
به نظر نمی‌آید شهردار تهران چندان موافق و همراه منتقدان طرح جامع ولیعصر باشد؛ او در گفت‌وگویی تأکید کرده که در طرح جامع خیابان ولیعصر، تابع نظر مشاور طرح است.
به گفته حناچی، ساختمان‌های عادی خیابان ولیعصر، ربطی به حفظ درختان ندارند، ضمن اینکه در سه سال اخیر چهارهزارو 500 اصله درخت در این خیابان جایگزین شده است. او در آن گفت‌وگو چنین گفته بود: «با طرح جامع خیابان ولیعصر، تراکم سنگینی که قبلا در این خیابان وجود داشته، تعدیل خواهد شد و البته تا طرح مذکور تصویب نشود، نمی‌توان پیش‌بینی کرد... کمیسیون ماده پنج باید وارد موضوع شود و وقتی طرح تصویب شد، می‌توان درباره آن حرف زد».
او درباره ارتفاع پیش‌بینی‌شده برای ساختوسازهای این خیابان نیز گفته بود: «حرف از ارتفاع، کارشناسی است و در حوزه‌های کارشناسی نیز مورد بحث قرار می‌گیرد؛ بنابراین طرح براساس مطالعه مشاور و ارزیابی کارشناسان و نهایتا تصویب کمیسیون ماده پنج به سرانجام می‌رسد».
اما اعضای کمیسیون سلامت، محیط زیست و خدمات شهری شورای شهر تهران که در جریان مصوبات این طرح قرار نگرفته‌اند، از مخالفان جدی طرح جامع خیابان ولیعصر هستند.
معیار؛ ارزش‌های زیست‌محیطی
«زهرا صدراعظم‌نوری»، رئیس کمیسیون سلامت، محیط زیست و خدمات شهری شورای شهر تهران، با اشاره به اینکه یکی از واجبات شهرهایی مانند کلان‌شهر تهران، حفاظت از فضای سبز و درختان است، به «شرق» می‌گوید: «خیابان ولیعصر یکی از زیباترین خیابان‌های شهر تهران است که 18 هزار اصله درخت در این خیابان طولانی کاشته شده و حتی طی چندین دهه گذشته، با وجود ناملایماتی که با این درختان شده، همچنان شاهد زیبایی و سرسبزی و نشاط بخشی از این درختان بوده‌ایم. هرچند در مواردی درختانی که آفت‌زده شده بودند، قطع شدند تا سایر درختان در معرض آسیب قرار نگیرند».
او ادامه می‌دهد: «هر اقدامی در این خیابان در جهت توسعه، ساخت‌وساز و بهسازی باید با توجه به حفظ و صیانت از چنارهای ولیعصر باشد و نباید درباره این خیابان، تصمیم سلیقه‌ای گرفت بلکه هرگونه ساخت‌وساز باید به‌گونه‌ای باشد که ارتفاع آن باعث سایه‌اندازی بر درختان نشود و حریم درختان نیز حفظ شود. چنارهای ولیعصر درختان کهن‌سالی هستند که ریشه زیادی در زمین دوانده‌اند و اگر این ساخت‌وسازها نزدیک به ریشه درختان باشد، حتما باعث نابودی و خشک‌شدن آنها می‌شود».
او با اشاره به بررسی طرح جامع خیابان ولیعصر در کمیسیون ماده پنج می‌گوید: «این طرح، تنها توسط کمیسیون شهرسازی بررسی شده و ما در جریان آن قرار نداریم، درحالیکه هر تصمیمی در خیابان ولیعصر باید براساس ارزش‌های زیست‌محیطی آن منطقه باشد و درصورتی‌که این طرح با ارزش‌های اکولوژیکی ولیعصر مغایرتی داشته باشد، حتما با آن مخالفت خواهیم کرد».
کریدور سبز میراثی برای تهران
«آرش میلانی»، عضو دیگر کمیسیون سلامت و محیط زیست شورای شهر تهران هم با تأکید بر اینکه خیابان ولیعصر یک کریدور سبز میراثی برای شهر تهران است و چنارستان تهران خاطره مشترک بسیاری از ساکنان این شهر محسوب می‌شود، می‌گوید: «یکی از موضوعات اصلی که این محور را ارزشمند کرده، درختانی است که در آن وجود دارد؛ بنابراین تصمیماتی که برای این خیابان گرفته می‌شود باید از جنس محیط‌زیستی باشد و تنها نظر مشاور طرح ملاک نیست».
او تأکید می‌کند: «وقتی ارتفاع درختان ولیعصر به 15 متر می‌رسد و ساخت‌وساز تا ارتفاع 25متری و حتی بیشتر، سایه این ساخت‌وسازها بر درختان، آنها را دچار مشکل می‌کند، زیرا تجربه نشان داده در شهرداری باید همیشه درصدی برای اضافه بنا در نظر گرفته شود».
به گفته میلانی، درختان خیابان ولیعصر همیشه در معرض آسیب‌های زیادی بوده‌اند و خط مترویی که از این خیابان رد شده باعث شده در همان نقاط درختان از بین بروند و ما شاهد لکه‌های خالی درخت در محل تلاقی خیابان ولیعصر و خطوط مترو باشیم. او همچنین می‌گوید: «آسیب دیگری که این چنارها طی این سال‌ها دیده‌اند، از بلندمرتبه‌سازی‌هایی است که در گذشته انجام شده... من هشدار می‌دهم که اگر مصوبه کمیسیون ماده 5 درباره ارتفاع ساخت در این خیابان به موضوع تناسب با ارتفاع درختان موجود توجه نکند، آیندگان درباره ما قضاوت خواهند کرد».
او درباره اینکه چرا کمیسیون تخصصی سلامت از جزئیات طرح جامع خیابان ولیعصر آگاه نیست هم این‌گونه توضیح می‌دهد: «این غفلت از سمت شهرداری بوده و دلیل آن روشن است. اگر با این نگاه این طرح به کمیسیون ما می‌آمد، حتما با آن مخالفت می‌شد، چراکه ما حتما از سمن‌های محیط‌زیستی نظرخواهی می‌کردیم؛ همان‌طور‌که درباره خانه‌باغ‌ها، نظرات آنها را شنیدیم و از نظراتشان استفاده کردیم. درباره خیابان ولیعصر هم نباید تنها با نگاه شهرسازی تصمیم‌گیری شود، بلکه باید ضوابط زیست‌محیطی و میراثی نیز در آن مورد توجه قرار گیرد».
بدسلیقگی و بی‌توجهی به هویت
ناهید خداکرمی، رئیس کمیته سلامت شورای شهر تهران نیز این‌گونه تصمیم‌گیری‌ها را ناشی از بدسلیقگی و بی‌توجهی به هویت و فرهنگ شهر می‌داند. او معتقد است؛ اگر خیابانی مشابه خیابان ولیعصر در هر نقطه از دنیا وجود داشت، حتی به یک آجر آن هم دست نمی‌زدند، زیرا این خیابان نمادی از فرهنگ و تاریخ این شهر است که می‌تواند با آیندگان حرف بزند.
خداکرمی با اشاره به اینکه نباید هیچ‌گونه ساخت‌وسازی در حاشیه خیابان ولیعصر انجام شود، می‌گوید: «ساختمان‌های موجود با حفظ شکل و شمایل فعلی باید حفظ شود».
او تأکید می‌کند که با هرگونه ساخت‌وساز و نوسازی در این خیابان مخالف است و حتی نباید پیرامون این خیابان که «یک نگین ارزشمند برای شهر» است و می‌تواند به یک محدوده گردشگری بین‌المللی تبدیل شود، مجوز ساخت‌وساز تازه داد.
این عضو شورای شهر تهران درباره حقوق مالکانه اشخاصی که در این راسته دارای ملک هستند هم می‌گوید: «برای حفظ منافع افراد، شهرداری باید تلاش کند املاک حاشیه این خیابان را خریداری کند و تمامی علاقه‌مندان تاریخ ایران و تهران نیز باید در این راه مدیریت شهری را کمک کنند».
تصمیم در خفا!
«محمدجواد حق‌شناس»، رئیس کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای شهر تهران، خیابان ولیعصر را از مهم‌ترین و تاریخی‌ترین خیابان‌های خاورمیانه توصیف می‌کند که مدیریت شهری باید بیش از گذشته برای حفاظت از آن تلاش کند؛ خیابانی که با چنارهایش شناخته می‌شود و متأسفانه در دو دهه گذشته بخشی از نماد زیبایی شهر تهران را که چنارهای ولیعصر است، از دست داده‌ایم هرچند تلاش شده چنارهای دیگری جایگزین آن شود!
او با اشاره به طرح جامع خیابان ولیعصر در کمیسیون ماده 5 می‌گوید: «براساس خبرها ارتفاع ساخت‌وساز در بخش شمالی خیابان ولیعصر یعنی از پارک‌وی تا تجریش حدود 25 متر است که با منافع این خیابان در تضاد است، زیرا مشکلاتی را برای چنارها ایجاد می‌کند، هر تصمیمی که برای خیابان ولیعصر گرفته می‌شود، باید شفاف باشد زیرا این خیابان برای همه مردم از اهمیت بالایی برخوردار است و قبل از هر تصمیمی باید مردم در جریان آن قرار گیرند... من معتقدم ما نباید در خفا، درخصوص منافع مردم و شهر به‌ویژه این خیابان که دارای ارزش‌های تاریخی است، تصمیم‌گیری کنیم».
استخوان‌بندی شهر
«محمد سالاری»، رئیس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر تهران نیز با اشاره به اینکه «خیابان ولیعصر استخوان‌بندی این شهر را تشکیل می‌دهد»، می‌گوید: «متأسفانه در گذشته بخش قابل‌توجهی از این خیابان به موجب بخش‌نامه‌ها روابط معماری و شهرسازی و مفاد طرح تفصیلی بارگذاری‌‌‌ها سنگین و بلندمرتبه‌سازی شده که حاصل تصمیم‌گیری محافل غیرقانونی مثل شورای توافقات در مناطق بوده که در نتیجه این نوع تصمیم‌گیری‌ها بخشی از این درختان سربرداری و خشک شده است».
او با اشاره به نگاه مدیریت دوره پنجم شهری که افزایش کیفی اداره شهرها و توقف چرخه شهرفروشی بوده است، می‌گوید: «براساس تصمیم کمیسیون ماده پنج، قرار است درباره این خیابان که سبک ملی و جهانی آن در دستور کار است، تصمیم‌گیری شود اما ساختوسازهای گذشته وضعیت ساختوسازهای جدید را با چالش روبه‌رو کرده است. برخی حتی بیش از ظرفیت قانونی ساخت‌وساز کرده و برای خود حقوق مکتسبه ایجاد کردهاند و نمی‌توانیم کسانی را که با رویکرد حفاظت از ارزش‌های تاریخی و میراثی به‌دنبال ساخت‌وساز نبودند، با مشکل روبه‌رو کنیم، در این موضوع ما لزوم استفاده از حق انتقال توسعه را متوجه می‌شویم و این طرح باید پیوست حق انتقال توسعه داشته باشد تا حقوق شهروندانی که با رویکرد منفعت و سوداگری به‌سرعت املاک خود را تخریب و نوسازی نکرده‌اند، از بین نرود».
نفس‌بریده
واقعیت آن است که شهر تهران، به مرور از عناصر زیبایی‌شناسانه خالی شده است و حالا تنفس آن‌هم به دلایل مختلف به شماره افتاده است. شهر کبود و زشتی که به گذشته خود می‌نازد و آینده‌اش، مبهم و تار است. درختان ولیعصر سال‌هاست که تا نیمه خیابان برای اندکی نور سر خم کردهاند و تصمیم جدید شهرداری هم کمکی به سربلندی و حفاظت این درختان نمی‌کند.
خبرنگار: نورا حسینی
_442.jpg)
