ساخت و ساز روی گسل زلزله

ساخت و ساز روی گسل زلزله

ایران یک کشور زلزله‌خیز است. برخی از کشورهای زلزله‌خیز مساله وقوع این بحران را جدی گرفته و راهکارهایی اساسی برای مقابله با آن به کار گرفته‌اند. برای مثال کشور ژاپن با آموزش مناسب به شهروندان و ایمن‌سازی سازها راهکارهای مقابله با زلزله را رعایت کرده و دیگر مسئولان و مردم در برابر وقوع زلزله هراس ندارند، بلکه زلزله برای آنها همچون شب و روز به یک امر بدیهی تبدیل شده است. در کشور ما به ویژه در شهر تهران فقط شهرک اکباتان در مقابل زلزله 9 ریشتری مقاوم است. در سال‌های اخیر ساخت‌و‌سازها در شهر تهران به‌رغم تمامی حساسیت‌ها، دغدغه‌ها و باورها صورت گرفته است. جالب است بدانید که حتی روی گسل زلزله مجوز ساخت‌و‌ساز بلندمرتبه صادر شده است. وقوع زلزله‌ 2/5 ریشتری در کلانشهر تهران زنگ خطر را به صدا در آورده است. این زلزله نشان داد که نه شهروندان و نه مسئولان تاکنون نتوانسته‌اند درباره زلزله با آگاهی رفتار کنند.

صدور مجوز بدون توجه به زلزله

شهر تهران زلزله‌خیز است، اما با بررسی ساختمان‌ها این سوال مطرح می‌شود که در کوچه 12 متری چگونه مجوز ساخت‌و‌ساز ساختمان 22 طبقه صادر شده است؟ شایان ذکر است که این بی‌قانونی به شدت در ساختمان‌سازی‌های کشور مشاهده می‌شود. در این میان با هشدارهای پژوهشگاه زلزله‌شناسی ایران سوله‌های بحران در برخی مناطق ایجاد شده است. باید توجه داشت که تمامی مناطق شهر تهران از سوله بحران برخوردار نیستند. این در حالی است که به نام سوله بحران، سوله‌هایی با اهداف دیگر ساخته شده است. برای مثال در شورای پنجم شهر تهران گزارش‌هایی مبنی بر فعالیت سازمان‌های مردم نهاد و خیران در سوله‌های بحران به گوش می‌رسید. همچنین برخی از سوله‌ها نیز به شرکت‌های فیلم سازی کرایه داده می‌شد. سوله‌های بحران بنابر رسالت خود باید همیشه آمادگی مواجهه با بحران را داشته باشند. اگر اقدامات در زمینه ایجاد و تجهیز سوله‌ها اصولی نباشد، در مواقع بحرانی همچون چهارشنبه شب مردم هراسان از زلزله با سوله‌ها، اماکن عمومی و مساجد در بسته مواجه می‌شوند.

مردم آمادگی مقابله با زلزله را ندارند

زلزله اخیر نشان داد که مردم آن طور که باید آمادگی مواجهه با زلزله را ندارند، چون تاکنون در کشور ما آموزش‌های همگانی درباره مقابله با زلزله داده نشده است. در این میان مسئولیت مقابله با این مسائل نیز بردوش نهادهای مختلف گذاشته شده است. برای مثال حتی تشکیل جلسه با سازمان‌های مربوطه و برگزاری یک نشست درباره زلزله وقت‌گیر است، چون 29 دستگاه در مقابله با زلزله تهران مسئولیت دارند.

امدادگران تحت آموزش قرار گیرند

در سال‌های متمادی زلزله‌های متعدد در کشور ما رخ داده است. در این شرایط باید جمعیت هلال احمر کشور و امداد‌گران را همیشه آماده به خدمت و تحت آموزش تخصصی و به روز قرار داد. برای مثال در زلزله کرمانشاه تعداد افراد قطع نخاع شده از تعداد افراد کشته‌شده بیشتر بود. این ضایعه نشان می‌دهد که امدادگران کارآمد و با تجربه برای ساماندهی زلزله‌زدگان وارد عمل نشده‌اند. این اقدامات غیراصولی از سوی مردم برای کمک‌رسانی در مواقع بحران افراد آسیب دیده را با خطرات متعدد مواجه می‌کند.

آموزش‌های همگانی در کشور

تاکنون در کشور ما به آموزش همگانی به ویژه چگونگی مقابله با بحران در مواقع زلزله چندان بها داده نشده است. باید دانست که مانور زلزله نیز فقط یک مانور و در حد حساس‌سازی است. این در حالی است که می‌توان کانون‌هایی را در هر محله تعریف کرد و به تک تک افراد خانواده چگونگی مقابله با بحران را آموزش داد. در زلزله اخیر مردم نمی‌دانستند که با خروج از منزل باید به کجا بروند. برای مثال در شب چهارشنبه 15‌میلیون لیتر بنزین مصرف شد. اگر در کشور ما همچون ژاپن ساخت‌و‌سازها با دانش روز انجام و آموزش‌های مقابله با بحران به افراد داده می‌شد، دیگر افراد در مقابله با بحران با نا بسامانی مواجه نمی‌شدند. در شرایط کنونی نهادهای مسئول در مداخله با بحران چندان آموزش‌های لازم را کسب نکرده‌اند و در نتیجه هر فردی ارائه گزارش را بر اساس عملکرد خود محدود می‌کند. برای مثال در زلزله کرمانشاه یکی از رسانه‌های خارجی نیاز هموطنان به لباس(حتی دست دوم) را گزارش کرد. در حالی که بنده در بازدید خود شاهد انبوهی از لباس‌های دست دوم دپو شده در سر پل ذهاب بودم که فقط باید چندین نفر برای ساماندهی آنها وقت صرف می‌کردند.

گسل‌های تهران فعال شده‌اند

هم‌اکنون گسل‌های زلزله فعال شده است. این در حالی است که از دهه‌های اخیر فعالان حوزه محیط‌زیست تخلیه آب‌های سفره‌های زیرزمینی را به عنوان سرمایه بشری هشدار دادند، چون با تخلف سفره‌های زیرزمینی با فرو نشست زمین نارسایی‌های متعدد از جمله وقوع زلزله بروز می‌کند. در نتیجه اگر آسیبی به تهران در نتیجه گسل‌ها وارد شود، بی‌شک فاجعه بشری در این کلانشهر به وقوع می‌پیوندد. برای مثال شهر تهران در مقابل زلزله‌ای با هفت ریشتر مقاوم نیست و در صورت وقوع زلزله حدود 70‌درصد سازه‌های این شهر نابود می‌شود. برای مثال سال گذشته در محله شهران یک چاله ایجاد و لوله گاز ترکید. این اتفاقات باعث قطعی آب، برق و بروز دیگر نارسایی‌ها در منطقه شد. اگر در شهر تهران زلزله رخ دهد ترکیدگی لوله‌های گاز و آب بر شرایط بحرانی دامن می‌زند، چون بخش قابل توجهی از لوله‌های آب در شهر تهران فرسوده است. باید به این نکته اذعان داشت که بافت فرسوده ناایمن و کوچه‌های تنگ و باریک در محلات مختلف پایتخت هرگونه امدادرسانی در مواقع بحرانی را غیر ممکن می‌کند. در این شراط همگان باید با همکاری یکدیگر به داد شهر تهران برسند.

مترو مقاوم است؟

یکی از مشکلات شایع شهر تهران مقوله قنات‌هاست. آب در زیر زمین مسیر خود را پیدا می‌کند، اما وقتی در مسیر قنات مجوز حفر بیش از 30 متر زیر زمین داده ‌شود، طبیعتا این شهر با نارسایی‌های متعدد مواجه می‌شود. برای مثال باید در مواقع بحرانی در ایستگاه‌های مترو باز و ایمن باشد و مردم را به سمت آن هدایت کرد. حال این سوال مطرح است که آیا ایستگاه‌های مترو شهر تهران در مقابل زلزله ایمن است؟ در این شرایط باید همگان با ایجاد نهضت آموزش عمومی نه تنها در مقابل زلزله بلکه در مقابل زلزله‌های اجتماعی، زلزله‌های طبیعی و... همت کنند و با همکاری مردم و سازمان‌های مردم نهاد نهضت آموزش مقابله با بحران‌های متعدد به شهروندان داده شود. امید است در این شرایط شهروندان درباره حق و حقوق خود آموزش دیده و بدانند که شهروند مسئول چه ویژگی‌هایی باید داشته باشد. تهران تقریبا در برابر همه حوادث آسیب‌پذیر است، چرا که مشخصه‌های آسیب‌پذیری در تهران فراوان است. برای مثال تراکم جمعیت در شهر تهران بالاست.

* عضو شورای شهر تهران