نقش سمن ها در ایجاد نشاط اجتماعی
نقش سمن ها در ایجاد نشاط اجتماعی
مسئله مربوط به آسیبهای اجتماعی از دیرباز در جامعه بشری مورد توجه جامعه شناسان و پژوهشگران بوده است . در واقع باید گفت که همزمان با شکل گیری انقلاب صنعتی و گسترش دامنه نیازمندیها و محرومیتهای ناشی از عدم دستیابی به امکانات برابر برای اقشار مختلف اجتماعی جهت برآورده شدن خواستها و نیازهای زندگی، یک فرد در محیط اجتماع ناخواسته با آسیب های متعددی متناسب با شرایط پیش روی خود مواجه شد که در هر برهه زمانی بنابر شرایط اجتماعی با مفاهیم مختلف آن رو به رو بوده ایم. در عصر حاضر نیز با رشد و توسعه شهرنشینی یک فرد در محیط اجتماع با پدیده های متعددی رو به رو می شود ، که از منظر روان شناختی قدرت تحمل افراد در برابر آنها متفاوت است و بنابراین در نسبت میان اجتماع و انسان کنش و واکنش های مختلفی شکل می گیرد که گاهی موجب بروز رفتارهایی درتعارض با ارزشهای عرف جامعه می شود. در واقع هنجار شکنی و خروج از چارچوب ارزش های جامعه مهم ترین ویژگی گسترش آسیب های اجتماعی است که به مرور زمان باعث كاهش كيفيت زندگي شود و مانعي براي توسعه جامعه تلقي می شود. بنابراین اینک در شهرهای بزرگ و به ویژه کلانشهرها یکی از دغدغه های مسئولان و کارشناسان شهری توسعه بخشی بسترهای لازم برای برون رفت از وضعیت رو به افزایش آسیب های اجتماعی است . برای پاسخ به پرسش های مکرر چنین دغدغه ای ، سالهاست که کارشناسان مختلفی به بررسی علل و عوامل رشد پدیده آسیب های اجتماعی و ارائه راهکاهای متناسب با محیط پیرامونی پرداخته اند که در این میان می توان از ساخت مددسراها تا ایجاد قرارگاههای مقابله با آسیب های اجتماعی که روز گذشته فرماندار محترم تهران از آن خبر داده بود، اشاره کرد؛ تلاشهایی که قابل تقدیر است. اما آنچه به نظر نگارنده مهم می نماید توجه به ریشه یابی و پیشگیری از بروز آسیب ها در محیط اجتماعی همزمان با اجرای راههای ترمیمی جهت بازگرداندن افراد آسیب دیده به محیط زندگی فردی و اجتماعی شان است. چرا که اگر بستر جامعه همچنان مستعد بازگرداندن فرد آسیب دیده به شرایط قبل باشد هیچ یک از راهکارههای ترمیمی به نتیجه مطلوب نخواهد رسید و چون مرهمی موقت خواهد بود .
در اینجا می توان از دور اندیشی فلاسفه بزرگی سخن گفت چون افلاطون که به وصف مدینه فاضله می پردازد و یا اندیشه سقراط را تبیین کرد که در تفکرش ايجاد شهر را محلی برای تأمين نشاط و خوشبختي شهروندان توصیف کرده است. با چنین بازگشتی به اندیشه قدما باید گفت که آنچه در انبوه بلند مرتبه سازی و رشد شهرنشینی می تواند مهم ترین عامل حفظ همگرایی شهروندان در سالم نگه داشتن محیط اجتماعی شود تقویت " نشاط اجتماعی " است ، چرا که افسردگی، کم تحرکی، افزایش بزه و مشکلات اخلاقی و... پیامدهای کمبود نشاط اجتماعی در جامعه است، بخصوص در میان قشر نوجوان و جوان که دارای انرژی زیادی هستند، وجود شادی و نشاط در چارچوب نظام اسلامی ضروری است.
با بررسی های جامعه شناسان و روان شناسان بر روی شرایط زندگی شهروندان بدون تردید باید گفت که امروزه نشاط اجتماعی یکی از مهم ترین نیازهای جوامع بشری است چرا که در یک شهر سرزنده و با نشاط ، ترس از بزه و ناامنی های اخلاقی وجود ندارد و همین آرامش روانی موجب توسعه مشارکت های مردمی در بستر جامعه جهت رشد اجتماعی می شود. بر اساس یافته های جامعه شناسی، انسان هایی که دچار افسردگی و اضطراب هستند، میزان مشارکت اجتماعی و بروز خلاقیت آنها در محیط بشدت کاهش می یابد و زمینه برای بسیاری از کج روی ها و بزه ها از سوی آنها فراهم می شود. بنابراین به اعتقاد بنده در کنار راهکارهای حمایت و درمان افراد آسیب دیده اجتماعی ، ترویج فرهنگ تعاون و کار داوطلبانه در سایه رشد نشاط اجتماعی در جامعه می تواند خود به خود به بستری برای کاهش آسیب های اجتماعی و در آینده ای نزدیک به زدودن ریشه های آن منجر شود و در چنین جامعه ای شهروندان در کنار مسئولان، مسئولیت های اجتماعی مختلفی را بر دوش می گیرند و با حضور مردم در عرصه ، شاهد تسهیل گری در اداره امور و کاهش هزینه ها خواهیم بود .
در این راستا به مانند همیشه باید به نقش و جایگاه سازمانهای مردم نهاد در عرصه پویا سازی و ترویج روحیه همکاری و نشاط در جامعه اشاره کرد . سازمانهای مردم نهاد در جایگاه دغدغه مندان مسئولیت پذیر در عرصه اجتماع می توانند با شناسایی ظرفیت های مغفول مانده در اجتماع به شکل گیری روحیه تعاون و نشاط اجتماعی در راستای ساخت جامعه ای پویا برای دستیابی به آرمانشهری مطلوب نقش موثری را ایفا کنند . سازمانهای مردم نهاد در مقام مشاورانی آگاه و برخاسته از متن مردم می توانند با شناسایی و مرتفع ساختن آسیب های اجتماعی ، افزایش کیفیت محیط شهری، ارائه طرح های خلاق در زمینه زیباسازی شهری ، کاهش آلودگی هوا، بهبود مدیریت ضایعات شهری و بسیاری موارد دیگر حداقل بسترهای مورد نیاز رضایت شهروندی و در نهایت ایجاد نشاط اجتماعی را فراهم سازنند . حداقل توجهی که مسئولان می توانند نسبت به جایگاه سمن ها داشته باشند بهره گیری از پتانسیل بالقوه آنها در شناسایی و ریشه یابی آسیب های اجتماعی با رویکرد ایجاد نشاط اجتماعی است ، که در این عرصه اکنون سمن های مختلفی با دغدغه محوری فعالیت می کنند که حمایت از تفکر آنها می تواند موجب توسعه اجتماعی با تمرکز بر مشارکت طلبی از شهروندان باشد .
الهه راستگو عضو کمیسیون اجتماعی و فرهنگی شورای اسلامی شهر تهران
