حسن خلیل‌آبادی
دست‌سازه‌های ری تجلی‌گر ذوق، تمدن و فرهنگ ری‌نشینان
آنگاه که انسان به واسطه انسان بودنش، برای بودن و ماندن خویش باید بیندیشد، بیافریند و برای رفع نیازی برخاسته از اقلیم و فرهنگش باید خلق کند، ذوق و قریحه‌اش را با قدرت اندیشه در هم می‌آمیزد و از قوه خلاقه‌اش مدد می‌گیرد تا به نیازها و رویاهایش جامه عمل بپوشاند.
آنجاست که ذوق، خلاقیت و نوآوری در هم تنیده می‌شوند و آنچه که ساخته و پرداخته دست توانمند بشر است چنان ساخته می‌شود که هرانسانی را جادو و هر بشری را محو هنر و فرهنگ سرزمین خویش می‌کند. حال اما به هر گوشه این فلات سترگ که بنگریم، جلوه‌ای از هنر و فرهنگ را می‌بینیم و این هنر آنچنان بکر است که یارای سخن گفتن از هر تماشاگری را می‌گیرد، چراکه تنوع هنر دست و قدرت اندیشه هموطنانمان از دل برآمده است و لاجرم بر دل می‌نشیند.
از زمانی که بشر پایش را بر این کره خاکی نهاد، دست‌سازه‌های او هم وجود داشت و حکاکی‌های برجای مانده از انسان‌های نخستین، پیش از اختراع خط نیز از همین دست بوده‌اند. دست سازه‌های شهر تاریخی ری اما از جنسی دیگرند، اصالتی چندین و چند هزار ساله دارند و تلفیقی از پیچیدگی‌های سنت، مذهب و فرهنگ یک جامعه را بیان می‌کنند.
ذوق و خلاقیت ایرانیان و همچنین عشق و علاقه آنان به هنر و خلق آثار هنری، ایران را در نظر همگان به عنوان یکی از قطب‌های اصلی صنایع دستی جهان معرفی کرده است؛ ری را هم که کهن‌ترین دیار فلات مرکزی ایران می‌نامند، آثار بی بدیلی در خود جای داده است. این آثار بی بدیل گویای مهارت ساکنان این شهر باستانی است.
او در ادامه این یادداشت تصریح کرده است: نقش و نگار فرش‌های دست‌بافت ری‌نشینان چنان است که گویی در جنوب ایران، قالی بلوچ را می‌یابیم که به نقش صبر و شکیبایی در دل کویر می‌اندیشد و به آدمی جانی دوباره و آرامشی بی مانند می‌بخشد.
سفالینه‌های اطراف چشمه‌علی در شهرری و قدمت آن‌ها نشان از تمدن این دیار کهن دارد که در دل طبیعت خوش درخشیدند، این سفالینه‌ها از دوران ساسانی به رنگ‌های قهوه‌ای و سیاه یافت شده است که نگاره‌های روی آن‌ها مربوط به فرهنگ و تمدن این دوره بوده و نشانه‌هایی از دوره "پارت ها" و آغاز دوران مسیحیت، ساسانی‌ها تا آغاز اسلام و سلسله «تیموریان» نیز در این تپه یافت شده است.
اینجاست که صنایع دستی فراتر از زندگی، در جان ریشه دوانده است و بشر را در عصر حاضر، عصر سرعت و شلوغی به اندیشیدن و زیستن وا داشته است.
در ادامه یادداشت رئیس کمیته میراث فرهنگی و گردشگری شورای اسلامی شهر تهران، ری و تجریش آمده است: همچنین همه این‌ها در حالی است که نمی‌توان منکر نقش مهم صنایع دستی در اقتصاد کشور شد و بر آن چشم فروبست. عدم نیاز به سرمایه اولیه بالا برای ایجاد، راه‌اندازی و بهره‌برداری، کاربر بودن، عدم نیاز به تخصص‌های فنی و حرفه‌ای بالا و سازگاری و استفاده از مهارت‌های بومی، بازار ساده فروش محصولات، درآمد زایی، ملی‌بودن، وابسته‌نبودن، قابلیت ایجاد و توسعه در کلیه مناطق شهری، روستایی و عشایری، بی‌نیاز بودن به کارشناسان خارجی، دسترسی آسان به مواد اولیه و ابزار کار مختصر و ارزان و ارزش افزوده زیاد و قدرت اشتغال‌زایی در شرایطی که مساله بیکاری و ایجاد اشتغال مولد همراه با افزایش تولید داخلی و توسعه صادرات غیرنفتی و فراهم کردن زمینه مشارکت مردم در فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی یکی از چالش‌های عمده جامعه است، صنایع دستی به یکی از سازوکارهای مهم اقتصادی کشور بدل شده است.
همچنین باید توجه داشت که صنایع دستی، یکی از مهم‌ترین پتانسیل‌های موجود در حوزه گردشگری است که با هدف معرفی فرهنگ سرزمین مقصد به گردشگران و درآمدزایی و رونق اقتصادی جامعه محلی در اکثر جوامع ارائه می‌شود، چراکه خرید سوغات و نمادهای یادآور سفر، یکی از اقدامات معمول گردشگران است. رونق صنایع دستی در حوزه گردشگری میراث سبب ترویج و حمایت کسب و کارهای اقتصادی کوچک‌مقیاس می‌شود و افزایش هزینه‌های گردشگران غیربومی و خارجی و ایجاد درآمد ارزی برای جوامع محلی را به دنبال دارد.
شهرری اما در این حوزه به گونه‌ای موفق عمل کرده است و قریب به چهار هزار هنرمند و صنعتگر در بخش صنایع دستی شهرستان ری پرونده دارند، با این حال اما سایه کرونا بر حدود ۱۳۷ کارگاه تولیدی صنایع دستی در ری سنگین شده و گریبان صاحبان و توانمندان این حوزه را گرفته است و دیگر شهرهای کشور نیز از این امر مستثنی نیستند.
خلیل آبادی دراین یادداشت همچنین آورده است: با تأسیس سازمان گردشگری و تبدیل تهران به مقصد گردشگری، تقاضا برای هنرهای سنتی و صنایع دستی افزایش پیدا خواهد کرد. با توجه به تأثیر چشمگیر صنایع دستی بر جوامع محلی، و نقش آن در توسعه اجتماعی، اقتصادی، فقرزدایی و ایجاد فرصت های شغلی و درآمد پایدار برای تمام افراد به ویژه برای زنان و افراد دارای معلولیت و دیگر افرادی که در حاشیه قرار گرفته اند و برای ایجاد فضایی امن جهت خرید مطمئن برای گردشگران محلی، مدیریت شهری می‌تواند فروشندگان غیررسمی سیار را تحت پوشش قرار دهد و آن ها را تشویق به نمایش محصولاتشان در مکانی مشخص و با امکانات کافی برای گردشگران کند.
همچنین با تلاش جهت تصویب قوانین حمایتی از این بخش و تولیدکنندگان فعال صنایع دستی و معافیت‌های مالیاتی به رونق اقتصاد صنایع دستی و درآمدهای پایدار شهری آن هم در شرایط همه گیری کووید ۱۹ یاری رساند.
رئیس کمیته میراث فرهنگی و گردشگری شورای اسلامی شهر تهران، ری و تجریش در پایان یادداشت خود تصریح کرده است: ۱۰ ژوئن، برابر با ۲۰ خرداد، روز جهانی صنایع دستی بهانه‌ای است که ارزش هنر بومی و تولیدکنندگان فعال صنایع دستی را به ما یادآور شود و خاطرنشان سازد که صنعتگران و تولیدکنندگان صنایع دستی، گنجینه‌های میراث فرهنگی کشور ما هستند. این روز را به فعالان این عرصه که روح زیبایی و طروات زندگی را به بشریت می‌دمند، تبریک می‌گویم.
منبع:همشهری
