طوفان دیروز، سیلاب امروز

طوفان دیروز، سیلاب امروز

طوفان دیروز، سیلاب امروز، تداعی تصویری دلخراش از حوادث پیش بینی نشده فردا
این حادثه و خسارات جبران ناپذیر مالی و جانی ناشی از آن به تنهایی زبان گویایی است که عدم آمادگی نظام پیشگیری را در بحران های اقلیمی کشور شهادت می دهد
امسال پایکوبی و سرور عید با سکوتی مرگ بار گره خورد. سکوتی که باز هم انشگت غفلت را به سوی عدم آمادگی شهر، شهروندان و نهادهای اجرایی در پیشگیری و کاهش خسارات مالی و جانی ناشی از حوادث غیر مترقبه را نشانه گرفت. متاسفانه درست در زمانیکه پس از سال ها رصد آمار های دلخراش جاده ای، در این تعطیلات ضمن افزایش ۱۴ درصدی سفر پلیس راهور ناجا کاهش ۱۱ درصدی تصادفات را نیز اعلام کرد، این بار سیلاب، مسافرین را در کام مرگ خود کشاند.
حوادث غیر مترقبه شهر تنها در زلزله خلاصه نمی شود. عدم عبرت از حادثه طوفان سال گذشته که با سرعتی بالغ بر 120 کیلومتر بر ساعت در کمتر از 25 دقیقه جان 5 شهروند را گرفت، این بار با بارشی شدید و هجوم سیلاب آن هم در حریم رودخانه، رکورد دیگری را از ناکارآمدی در آمادگی به موقع پیش از وقوع بحران های احتمالی، با 12 کشته، 82 مجروح و ده ها تن مفقود به ثبت رساند. شکسته شدن آب بند کارگاه چینی ها در پروژه آزاد راه تهران شمال و ورود حجم بالای آب با سرعت زیاد به بستر رودخانه، ریزش تونل و آب گرفتگی در فیروزکوه ، هراز و امامزاده داوود، تخریب 2 پل در اثر طغیان رودخانه و وقوع سیل در منطقه بالا طالقان و مفقود شدن ۵۰ دستگاه خودرو در سیل محور کرج - چالوس محدوده آسارا از دیگر پیامدهای این حادثه تلخ بود که تنها محدود به استان تهران و البرز نبود بلکه منجر به ایجاد سیل و آب گرفتگی منازل و معابر در 7 استان دیگر کشور از جمله خراسان شمالی، زنجان، سمنان، قزوین، کردستان، کرمان و مازندران نیز گردید و در مجموع 5 هزار نفر را دچار حادثه کرد.
اما سوال اینجاست که چطور توده های پرفشاری با چنین وسعت تاثیری به کشور راه می یابند در حالیکه هیچ گونه زنگ هشداری برای اعلام آمادگی در برابر بحران های احتمالی در کشور به صدا در نمی آید؟! که پاسخ آن از دو حالت خارج نیست: یا با نقص در پیش بینی و اطلاع رسانی به موقع مواجه هستیم و یا آنکه فاقد قدرت نظام دهی به سیستمی یکپارچه به منظور ایجاد آمادگی در برابر ایجاد بحران احتمالی پس از دریافت اطلاعیه های ارسالی از سوی سازمان های هواشناسی هستیم که می بایست بدون فوت وقت نواقص در هر دو سطح شناسایی و اصلاح گردد. چرا که هر لحظه تاخیر در سازماندهی نظام هماهنگ پیشگیری و توانمند سازی فرماندهی یکپارچه مدیریت بحران، خسارت و تلفات جانی را به صورت تصاعدی افزایش خواهد داد.
بحران هواشناسی مستلزم زنگ هشدار برای کلیه سازمان های متولی است و لازم است پیش از حادثه کلیه ارگان ها حتی با فرض احتمالی بودن در حالت آماده باش قرار گیرند. نه آنکه در عین نا باوری، سازمان های امداد و نجات با تماس های مردمی به صحنه حادثه روانه شوند؛ این فاجعه است! متاسفانه با وجود آنکه بیش از ۴۰ سال است که در بسیاری از کشورهای پیشرفته جهان استفاده از سیستم های پیش بینی و هشدار سیل آغاز شده، اما در ایران بر روی این سیستم ها بصورت گسترده و عمومی برای تمامی مناطق کار نشده است.
چنانچه از شواهد حادثه پیداست، چنین بارشی را نمی توان در سطح بحرانی طبقه بندی نمود و آمار تکان دهنده افراد فوتی، مفقود شده و مصدومین حادثه دیروز قابل قیاس با عمق حادثه نیست. این روزها اپیدمی مرگباری گریبانگیر شهر شده است تا جاییکه کوچکترین حادثه ای که شاید در زمره شرایط بحرانی نیز به حساب نیاید خطر آفرین و مرگ بار می گردد. باد و باران شدیدی که می توانست با اعلام سازمان هواشناسی و برنامه ریزی به موقع حداقل مانع تردد خودروها از محور های پر خطر و یا مانع اسکان مسافرین در حریم بستر رودخانه شود و همین اقدام ساده می توانست به صورت چشمگیری از سهم سنگین تلفاتی که هنوز آمار نهایی آن گزارش نشده است، بکاهد.
سیلاب هم گذشت اما سوال هایی هنوز هست که می بایست مسئولین پاسخگویی به آن را بر خود واجب بدانند: آیا سازمان هواشناسی به رسالت های خود با نگاه حفظ جان انسان ها از مخاطرات طبیعی می نگرد و یا دچار روزمرگی در ارائه گزارشاتی بی ثمر در لحظات پایانی وقوع بحران ها است؟ گویی که سازمان هواشناسی رسالت خود را بیش از آنکه با اطلاعیه و هشدارهای جدی و پیشگیرانه گره زند، درگیر ارائه اخباری در لحظاتی پیش از حادثه شده است، درست در زمانیکه با چشم غیر مسلح و بدون نیاز به هیچ مخابره ای از رادارهای هواشناسی و عکس های ماهواره ای حتی چهارپایان هم از وحشت جان پا به بلندای کوه ها می گذارند.
و اگر هم هشداری هر چند محتمل از سوی سازمان هواشناسی به کلیه واحدهای اجرایی ارسال شد، چرا هیچ گونه آمادگی برای مقابله با بحران احتمالی و ایجاد پایگاه ها و ستادهای بحران و امداد رسانی در طول مسیر در نظر گرفته نشد؟ با چه اطمینانی با وجود عدم تعبیه پایگاه های امدادی در طول جاده، مسیر ها یک طرفه می شوند و راه حتی برای خودرو های امداد رسان بسته می شود؟
در محور هایی که بدنه کوه چنان ناپایدار است که با بارشی منجر به سقوط تخته سنگ های عظیم می گردد، چگونه مدیریت راه های کشور پیش از بروز خطر، نسبت به مسدود کردن جاده چالوس و هدایت مسافرین به سمت مسیرهای جایگزین اقدامی نکردند؟ آیا نقاط ایمن برای پناه گیری در زمان وقوع آن نیز به طور گسترده توسط مسئولین اطلاع رسانی شده بود؟ آیا آموزش همگانی برای مقابله با حوادث احتمالی منتج از طوفان صورت گرفته است؟ که تمامی اینها از سیاست های ابتدایی در امر ایجاد آمادگی، پیشگیری از خسارات و مدیریت بحران های احتمالی است.
با توجه به اینکه منشا چنین حوادثی که بی شک از پیامدهای تغییرات اقلیمی است، یقینا با ادامه پیدا کردن روند گرمایش جهانی در سال های آینده رویدادهای غیر معمول آب و هوایی مانند خشکسالی، وقوع توفان های شدید یا کولاک در سطح زمین نیز شدت بیشتری پیدا خواهد کرد. بنابراین لازم است تا با بهره گیری از تکنولوژی های روز دنیا، دقت نظر بالاتر و وجدانی بیدار تر نسبت به مسائلی که مستقیما با جان مردم سرو کار دارد تلاش کنیم تا مصداقی از مطففین در ارائه خدمات به شهروندان نباشیم.

معصومه آباد
رئیس کمیته ایمنی و مدیریت بحران