الهام فخاری:
اردیبهشت تهران، بازار گرم دیدار و گفتوگو
بهبهانه برگزاری نمایشگاه بینالمللی کتاب و پایان جشنواره جهانی فیلم فجر
در این روزهای اردیبهشتی، تهران میزبان دو رویداد فرهنگی بزرگ بود و هست؛ دو رویداد فراملی که هر کدام نیز میدان بیمانند و گسترده سرمایههای فرهنگی بهشمار میروند: جشنواره جهانی فیلم فجر و نمایشگاه بینالمللی کتاب.
یک
سیوهفتمین جشنواره جهانی فیلم فجر پیشینهای بلند دارد و میخواهد افزون بر هدفهای تخصصی در زمینه هنر سینما و در پیوند با سینماگران(هنرمندان، متخصصان و دانشجویان)، پایگاهی باشد برای همکاری اجتماعی در پیمودن راههایی که سیاست یا اقتصاد و فناوری بسته یا ناهموار کرده است. این جشنواره که بهتازگی اختتامیه آن را پشت سر گذاشتهایم بیش از آنکه به جنبههای فنی و نمایه و ارائههای فانتزی بپردازد، میتواند پردازشگر مفهومهایی مانند آزادی، برابری، توسعه پایدار، سرمایههای اجتماعی و فرهنگی و تعامل برای یاوری اجتماعی و نجات زمین و زندگی باشد و تا حدی نیز سعی بر این امر داشته است. با این همه، چه بسا بسیاری از مخاطبان شهری غیر سینماگر ایرانی با این رویداد بیگانه مانده و از آن بیخبر هستند. در دیدارم با دوستان دستاندرکار و سینماگران فعال در جشنواره سال گذشته بر اثرگذاری این رویداد در دیپلماسی فعال شهری و بهرهگیری از سرمایه فرهنگی برای دیپلماسی فرهنگی پافشاری کردم. با این همه، هنوز نسبت مدیریت شهری و جشنواره جهانی فیلم فجر در لایه چانهزنی برای دریافت برخی خدمتهای آراستگی و پاکیزهسازی و مکانرویداد باقی مانده است. جشنواره جهانی فرصتی زرین برای باز کردن پنجرههایی میان «مردم» ایران و هنرمندان اثرگذار و مردم دیگر کشورهای جهانی است که سیاست فضایشان را سیاه و غباراندود کرده است. از سویی مدیریت شهری به مثابه کنشگر اصلی دیپلماسی شهری میتواند با بهرهبرداری از ظرفیتهایی که خواهرخواندگیها، عضویت در انجمنها و نهادهای فراملی(منطقهای و جهانی) و دبیرخانههای دائمی شهری همکار جدی در جشنواره جهانی فیلم فجر باشد، کاری که تاکنون چندان جدی گرفته نشده است.
دو
سیودومین نمایشگاه بینالمللی کتاب تهران اکنون در مصلای بزرگ تهران در جریان است. هر سال مکان برگزاری، چگونگی تنظیم غرفهها، شرایط ارائه خدمت تا سیاهه ناشران و نویسندگان، چگونگی ارائه یا برچیدن کتابها و حتی ترافیک پیرامونی نمایشگاه موضوعهای بحثبرانگیز بودهاند. این خبرسازی و بحثانگیزی گویای ارزش و اهمیت نمایشگاه کتاب برای طیف گستردهای از شهروندان و مخاطبان فرهنگی است و باید نشانه روشنی از بایستگی توجه بیشتر به وضعیت نمایشگاه به شمار آید. شورا و شهرداری تهران برای نشستهای کمیته برگزاری نمایشگاه هنگامی و در مواردی دعوت میشوند که به تأمین فضا، مدیریت ترافیکی پیرامونی و خدمات جابهجایی عمومی و خدمات پاکیزهسازی شهری در کار است، در حالی که امروزه شورای شهر و شهرداری تهران در زمینه کتاب، کتابخوانی و خدمات کتابخانهای نقش برجستهای دارند. کتاب تنها یک فرآورده فرهنگی نیست. کتاب بخشی از هستی و تجربه زیسته جامعهای با نرخ باسوادی بیش از نود و چند درصد جمعیتی باید باشد و کتابخوانی یکی از بنیادیترین روندهای سبک زندگی شهروندی(و نه شهرنشینی!) است. برای بهکارآوری نمایشگاه بزرگ کتاب باید کتاب به فضاهای عمومی شهری و کتابخوان و نویسنده و ناشرهمراه با هم در شهر فعال باشند. اگر بخواهیم چنین رویداد بزرگ و با پیشینه بلندی به متن زندگی مردم پیوند داشته باشد نمیتوان نقش مدیریت شهری را به پاکسازی پسماند نمایشگاه یا تأمینکننده پول کمکی فروکاست. از جمله کارکردهای جشنواره جهانی فیلم فجر و نمایشگاه بینالمللی کتاب زمینهسازی دیدار، هماندیشی، گفتوگو و باهمرسانیهای فرهنگی و هنری هستند. یکی از اثرگذارترین همکاران و بازیگران این دو رویداد مدیریت شهری، شورای شهر و شهرداری تهران، است. برای سودمندی و بهبود کارایی رویدادهای ملی یا جهانی باید بازیگران توانمند با هدفهایی مشترک و با روشهای سازنده و راهگشا همکاری کنند. امروزه بیش از همیشه بر اینکه مدیریت شهری، شورا در نقش پارلمان شهری و مردمیترین بخش مدیریتی و شهرداری به مثابه نهادی که کارکردهای گوناگون از هنگام زاده شدن تا مرگ آدمیان دارد، پافشاری میکنیم. رویدادهای فرهنگی پنجرههایی روشن و کمتر سیاستزده میتوانند باشند و فضای بسته علیه کشور و مردم ما را میتوانند بشکنند. برای اثرگذاری رویدادهای فراملی فرهنگی مدیریت شهری همکار و یاوری توانا است و نباید نقش آن تنها به آرایندگی و پیراستن محیطی فروکاسته شود.
منبع: ایران