چهارشنبهسوری سرمایه و جشن مردمی است
چهارشنبهسوری سرمایه و جشن مردمی است
چهارشنبه سوری ازجمله آیینهای پایان زمستان و به پیشواز بهار رفتن است. کاری پس از خانهتکانی و پالایش و کاری پیش از نوروز و آرایش. شبی است که تیرگی و خستگی و آزردگی را به آتش میسپردند و با مهر آفتاب نوروز جامهی نو بر تن میکردند.
چنین گردهمآیی خویشاوندی شبانهای بیش از آن که سوزاندن باشد سور و سات اجتماعی است. چهارشنبهسوری شادمانی پیروزی زندگی بر تاریکی و ناامیدی است.
آنچه تدارک دیده می شود، از خوراک تا خاشاک(سوخت آتش) همگان فراهم میآورند. جشن چهارشنبهسوری ازجمله آیین هایی است که طبقههای اجتماعی را کنار هم دور آتش میآورد، برخوردار یا نابرخوردار، دور آتش این جشن همپایه میشوند. جشن با بازیهای اجتماعی مانند قاشقزنی همراه بوده، شادمانی که با از نقاب رسمی خارج شدن و رها بودن در فضای امن بهدور از قضاوتهای متداول برساخته میشود.
بازی یکی از برجستهترین سازوکارهای تنشزدایی روانی-اجتماعی به شمار می رود و چهارشنبهسوری مجموعهای از بازیهای گروهی در فضای باز عمومی را ممکن میساخته است. سرچشمه شور و شوق این گردهمایی باستانی، آتشافروزی نبوده بلکه بر با هم بودن، بازی کردن، دستافشانی و گشادهرویی استوار مانده است.
بیتوجهی به فلسفه آیینهای کهن و نادیده گرفتن کارکردهای اجتماعی فرهنگی جشنها چگونگی برگزاری این آیینها را دگرگون کرده است.
جشنی که بر پایه پالایش و شادمانی بوده به هیجانی مقابلهای و سراسر آتش و ترس فروکاسته شد.
چهارشنبهسوری جشن پیشواز نوروز است، نه تراژدی وحشت! پایگاه تاریخی نوروز مردم و انتقال فرهنگی نسلی بوده است. آیینی مردمی بوده نه حاکمیتی و قدرتساخته. این خود مردم هستند که از هر نهاد دولتی یا عمومی بهتر می توانند سرمایه فرهنگی خود را مصون نگهدارند.
برای چهارشنبهسوری ایمن، چنان که تجربه امنیتیخشی شهرداری سالها پیش بود، تعریف فضاهای عمومی باز و امن با تمهید خدمات پیشگیری و مهار (آتشنشانی و اورژانس) کار موثری بود. فراخواندن مردم، به ویژه خانوادهها برای برگزاری امن و ساماندهی همکاری محله ای میتواند بازخوانی فرهنگی فرایند نوروزی را به سامان کند.
در شرایط پرچالش و در دورههای پرفشار اقتصادی-اجتماعی-بینالمللی یکی از روشهای توانافزایی جامعه بهرهگیری از آیینها و جشنها برای مبارزه با ناامیدی است، و چهارشنبهسوری هم نمادین و هم کارکردی یکی از بهترین این آیین ها در روزگار ما است.
با همکاری میان نهادهای انتظامی،ایمنی، مدیریت شهری و نهادهای مدنی برگزاری آیینهای مردمی از جمله چهارشنبهسوری نه تنها تهدید شهری و آسیب به شمار نمیرود بلکه فرصت اجتماعی برای نشاط عمومی است.
جشن پیروزی بر سرما و زردی و خمودی میتواند فرصت تمرین بازیابی فرهنگی، دورهمی شبانه خویشاوندی و کاهش فشارهای این روزها باشد.
آمادهسازی فضاهای عمومی، کمک گرفتن از گروههای محلهها برای مراقبت، تدارک ابزار مناسب و قابل مهار، و اطلاعرسانی در مورد فضاهای ابمن مناسبسازیشده ازجمله خدماتی است که شهرها در اختیار مردم بگذارند.
از سویی مهمترین کنشگران چهارشنبهسوری نوجوانان و کودکان هستند. تجربهی هیجان چهارشنبهسوری برای این گروههای سنی جذابیت ویژه دارد. برپایی چهارشنبهسوری ایمن و همراستا با فلسفه آیینی نیازمند رسیدن به وضعیت برد-برد با نوجوانان است: هیجان و شور بازی با آتش همراه با امنیت و سلامت.
تسهیلگران این توافق برد-برد زنان در نقشهای گوناگون به ویژه مادرانه هستند. با مردم میتوان آیینی کهن را برای مردم بازگرداند، برای مردمی که همواره در رنج و آسودگی، در جنگ یا سازندگی، در تحریم یا توسعه، فرزندان وفادار میهن بوده اند.چهارشنبهسوری سرمایه و جشن مردم بوده و هست؛ سازوکار و میدان پالایش و سرزندگی اجتماعی بوده و هست. چهارشنبهسوری فرصتی ارزنده برای در آتش افکندن ترس و تاریکی و تلخی شرایط امروز است. میتوان با هماهنگی نهادها، جشنی مردمی با گردهمآوردن خویشاوندان و همسایگان از کودکان تا سالمندان، از برخوردار تا کمبرخوردار، و فرصت بازیهای بومی با هزینه مالی اندک ولی دستاورد جمعی ارزشمند برپا کرد.نوروز و آیین پیشواز نوروز به ویژه چهارشنبهسوری نبرد با تاریکی و تحریم است.
منبع: همشهری