زلزله تهران را جدی بگیریم

زلزله تهران را جدی بگیریم

یکی از مهمترین موضوعات مرتبط با مدیریت بحران های شهری، انجام اقدامات پیشگیرانه در خصوص وقوع سیل و زلزله  و همچنین مدیریت صحیح این بحران ها ست.  این موضوع در کنار آسیب پذیری بناها و معابر از جمله مسائلی است که سالها در کانون توجه مدیران شهری بوده بطوریکه  هر بار با وقوع یک زلزله کم ریشتر در اطراف تهران یا جاری شدن سیلاب ، کارشناسان و مسئولان مدیریت بحران زنگ هشدار را به صدا در می آورند اما تدابیر پیشگیرانه برای مقابله با حوادث بعدی به علت وجود برخی مشکلات به خوبی انجام نمی شود.

سناریوهای پس از زلزله و سیلاب،  راهبرد مدیریتی دقیق و منسجمی را می طلبد که باید این راهبردها بتوانند  بخش مهمی از کنترل و اداره موضوع و چاره اندیشی برای غلبه بر حل مشکل را پاسخگو باشند.

واقعیت این است که برای موضوع وقوع زلزله در تهران اقدامات پیشگیرانه جدی تاکنون صورت نگرفته است. نکته نگران کننده این که تهران ۱۳ گسل اصلی و فعال دارد  و با توجه به وسعت این کلانشهر،  سطح اثر این گسل ها در حوادث طبیعی می تواند بسیار زیاد  باشد به همین لحاظ میتوان تهران را جزو پر خطر ترین نقاط ایران در هنگام زلزله دانست.

در همین راستا نکات چالش برانگیزی در خصوص مدیریت بحران زلزله در کلانشهر وجود دارد ، از جمله اینکه  تجربه زلزله های گذشته  نشان داده که شبکه های توزیع و انتقال برق ، آب و گاز در موقع بروز بحران به شدت آسیب پذیر می شوند.

خطر انفجار تاسیسات گازی بر اثر وقوع زلزله یکی دیگر از نا امنی هایی است که  منجر به ایجاد بحران مضاعف در یک وضعیت زلزله زده می شود و به عبارتی انفجار تاسیسات گازی می تواند میزان تخریب و تلفات را گسترده تر کند . همچنین آسیب دیدگی کابل های برق نیز خطر آتش سوزی گسترده و بالابردن میزان تلفات را در پی دارد .چنانچه مشکلی در تهران رخ دهد و زلزله‌ای به وقوع بپیوندد ،شبکه‌ها و لوله‌های گازرسانی و کابل‌های برق که به صورت غیرفنی و غیرحرفه‌ای احداث شده اند، خود عامل تهدید و مشکل جدی برای شهروندان شده و مدیریت بحران در کشور ایجاد خواهد کرد

برای مقابله با این خطرات ، بحث مقاوم سازی شریانهای حیاتی و تاسیسات زیربنایی مطرح شده است که کاربرد آنها می تواند  مشکلات ناشی از ضربه و برخورد امواج زلزله به این تاسیسات را کاهش داده یا مصونیت لازم را برای حفاظت از تاسیسات ایجاد نماید.

مشکل دیگری که که شهر تهران را به شدت تهدید می‌کند مساله بافت‌های فرسوده است. گستردگی بافت‌های فرسوده در کلانشهر بسیار زیاد است، بیش از 3750 هکتار بافت فرسوده در کنار 7500 هکتار بافت ناپایدار در شهر تهران وجود دارد. با توجه به گسل‌های فراوان زلزله در تهران، چنانچه حادثه ای رخ دهد ، شاهد مشکل جدی و بحران بسیار عظیمی در شهر تهران خواهیم بود. این مساله نه تنها برای شهروندان بلکه بدلیل وجود نهادها و دستگاه‌های اجرایی، حاکمیتی و امنیتی در شهر تهران برای کل حاکمیت خطرآفرین است که متاسفانه میزان بهسازی و نوسازی بافت های فرسوده که در شهر تهران در سال علیرغم بسته های تشویقی حذف عوارض صدور پروانه انجام پذیرفته بسیار ناچیز است

از دیگر چالشهای موجود برای مقابله با بحرانی مثل زلزله در تهران، پدافند غیر عامل است که شامل اقدامات غیر مسلحانه ای است که موجب افزایش بازدارندگی ، کاهش آسیب پذیری و تسهیل مدیریت بحران در برابر حوادث و تهدیدات می شود اما به نظر می رسد که در پروژه ها ، کمتر به این موضوع توجه می شود  به عنوان مثال  در بخش های  راهسازی ، مترو، نحوه دسترسی افراد در معرض بحران، سامانه فرماندهی و کنترل متمرکز  و طراحی های شهری، ضعف هایی وجود دارد که با کاربردی کردن پدافند غیر عامل می توان بر آنها فائق آمد اما در بیشتر موارد توجه به این موضوع نادیده گرفته می شود ، این در حالی است که  بطور کلی تمامی پروژه های عمرانی می بایست بعنوان یک اقدام ضروری نسبت به تهیه پیوست های پدافند غیر عامل قبل از هر چیز اقدام نمایند.

متاسفانه در حال حاضر به نظر می رسد ضعف مدیریتی و نظارتی مهمترین مشکل مقابله با بحران در شهر تهران است که این امر ناشی از نداشتن سامانه هشدار عمومی و آماده باش به مردم در معرض خطر است

در کنار این چالش ها با مقوله عدم تدارک لازم برای اسکان حادثه دیدگان نیز روبرو هستیم. به عبارتی دیگر برای تعبیه مکانهای امن عمومی در فضاهای باز همچون پارک ها، تدابیر مشخصی در نظر گرفته نشده و  تهیه نقشه تخلیه امن اضطراری ٣٧۴ محله شهر تهران هم قرار است تا پایان سال 94 آماده شود  ضمن آنکه نحوه اطلاع رسانی به مردم در خصوص نزدیک بودن وقوع خطر یا آگاهی دادن به مصیبت زدگان برای رفتن به نقاط امن از موارد حایز اهمیتی است که برنامه ای برای آن اعلام نشده است.

اما آنچه موجب شد تا نگارنده ، گریزی مختصر به برخی از چالش های فرا روی شهر تهران به هنگام بروز زلزله داشته باشد این است که متاسفانه مسئولین مرتبط با مدیریت بحران هنگام وقوع بحرانهایی همچون زلزله های ناگهانی در کلانشهرها که رویدادی غیر قابل پیش بینی است، زیر ساخت های لازم را فراهم ننموده اند و لذا توان مقابله با بحران و مدیریت آن را ندارند، بطوریکه در صورت وقوع چنین حادثه ای در شهر تهران ، بحران ایجاد شده بسیار وحشتناک تر از آنچه تصور می شود خواهد بود.

 در طول مدت 2 سالی که به نمایندگی از شهروندان عزیز تهران در شورای  اسلامی شهر پیگیر تحقق ماموریت های مدیریت شهری تهران هستم، بارها در جلسات و نشست های تخصصی و عمومی به همراه اکثریت اعضای شورا ،هشدارهای لازم را  در خصوص بروز بحرانهای احتمالی اینچنینی داده ایم که البته شهرداری تهران با تشکیل سازمان مدیریت بحران اقدامات نسبتا قابل توجهی در خصوص ساختار و مطالعات زیر بنایی و آمادگی برای مقابله با بحران انجام داده است ولی عمق مشکلات به قدری گسترده است که نیازمند اعتبارات قابل توجه برای اطمینان دهی نسبی به شهروندان است که این امر  مستلزم عزم جدی و توجه کافی مسئولین نظام در تمام سطوح است.

در پایان امیدوارم زمین لرزه های اخیر جواد آباد و ورامین هشداری جدی برای تمامی مسئولین مرتبط  جهت پیگیری و مدیریت بحران کشور باشد تا ضمن الزام رعایت مقررات ملی ساختمان، در احداث بناها نسبت به ضرورت رعایت پیوست های پدافند غیر عامل در تمامی پروژه ها و شبکه سازی ها، احیا و بهسازی بافت فرسوده کلانشهرها بویژه کلانشهر تهران را اولویت اصلی خود قرار دهند.