شرط تحقق شهر زیست پذیر

شرط تحقق شهر زیست پذیر

نخستین نشست خبری شهردار تهران با نمایندگان رسانه‌ها، حاوی نکات قابل تأملی در حوزه‌های مختلف سیاستگذاری شهری است که از آن جمله می‌توان به اظهارات ایشان در رابطه با موضوعاتی از قبیل شیوه تعامل مدیریت شهری با رسانه‌ها، رویکردهای فرهنگی اجتماعی، نوع نگاه به حوزه شهرسازی و شیوه تأمین مالی اشاره کرد. یکی از نکات پراهمیتی که در اظهارات شهردار محترم تهران مورد توجه قرار گرفت، مسأله منابع درآمدی و درآمدهای پایدار است. به روشنی می‌توان گفت در حال حاضر، دستیابی به منابع پایدار درآمدی و معضل الصاق شیوه‌های تأمین مالی به حوزه شهرسازی به یکی از چند چالش اصلی شهرداری‌های کلانشهرها مبدل شده است.

فارغ از هرگونه جهت‌گیری سیاسی در اداره شهرها، به نظر می‌رسد مأموریت اصلی مدیریت شهری در این دوره و در دوره‌های آینده، اصلاح شیوه‌های تأمین مالی و تغییر مأخذ درآمد شهرداری‌هاست. وقتی شهردار محترم تهران در نخستین نشست خود با نمایندگان رسانه‌ها، بیان می‌کند «برای کسب درآمد، هر کاری نمی‌کنیم» و در توضیح مطلب، به درآمدهای پایدار و پرهیز از شهرفروشی اشاره می‌کند؛ این عبارات، مشخصاً به شیوه‌ای اشاره دارد که شیوه رایج قریب به سه دهه اخیر بوده است.

به‌طور خلاصه می‌توان گفت در حال حاضر بخش قابل توجهی از درآمد شهرداری‌ها را عوارض غیرمستمری مانند عوارض بر مازاد تراکم، تغییر کاربری اراضی و امثالهم تشکیل می‌دهد. به لحاظ اقتصادی، این شیوه تأمین مالی، اقتصاد شهرها را با مشکلات جدی مواجه می‌کند، به گونه‌ای که مدیریت شهری در نوسانات اقتصادی، در تأمین مالی فعالیت‌های خود دچار اختلال می‌شود. از دیگر سو، به لحاظ شهرسازی، این امر به صورت تلویحی، مشوق ضابطه فروشی است. طرح و برنامه‌های توسعه شهری و طرح‌های جامع و تفصیلی که باید تضمین کننده کیفیت فضای زیستی شهر باشند و عدالت فضایی را در شهر محقق کنند، در عمل به گلوگاهی برای تخلف فروشی تبدیل می‌شوند و در واقع کارکرد وارونه پیدا می‌کنند.

اشاره آقای افشانی به موضوع حفاظت از باغ‌های تهران، اگرچه نشان از دغدغه زیست محیطی ایشان و تیم مدیریتی شهرداری دارد، اما واقعیت این است که روند تخریب باغ‌ها و شتاب بی‌حد و حصر آن در سال‌های اخیر، نشانه دیگری از پارادایم درآمدی و شیوه‌های تأمین مالی مدیریت شهری است. وقتی تاریخ شهر تهران و تحولات کالبدی آن را مطالعه می‌کنیم و یا حتی وقتی به متون تاریخی از جمله فارسنامه ابن بلخی و آثارالبلاد قزوینی که از این منطقه جغرافیایی سخن گفته‌اند مراجعه می‌کنیم، در منطقه‌ای که تهران امروز در آن واقع است، رد و نشان باغ‌ها و باغستان‌ها و انارستان‌ها را می‌بینیم که تا دوره معاصر ادامه داشته است. میراث طبیعی تهران، که به بهترین شکل در باغ‌هایی متجلی است که امروز مورد اشاره شهردار محترم تهران است، بر اثر همراهی و همکاری –احتمالاً- اجتناب ناپذیر مدیریت شهری تهران (به دلیل شیوه رایج تأمین مالی) با بازار سوداگرانه ساخت و ساز، در چند دهه گذشته صدمه بسیار دیده است.

مسأله‌ای که امروز شورای شهر و شهرداری تهران به اتفاق بر آن تأکید دارند، بحث ضرورت تغییر پارادایم تأمین مالی پایتخت است. بی‌تردید بخش قابل توجهی از این امر، از طریق لایحه درآمدهای پایدار شهرداری‌ها محقق خواهد شد که عملاً در 30 سال اخیر، بلاتکلیف مانده است و بسیار ضروری است با همکاری و عزم دولت و مجلس، بحث درآمدهای پایدار شهرداری‌ها، یک بار برای همیشه تعیین تکلیف شود تا از این رهگذر، بتوان به میزان قابل توجهی وابستگی درآمدهای شهرداری به عوارض ناشی از ساخت و ساز را کاهش داد؛ چرا که تحقق شهر زیست پذیر که شعار شهردار محترم پایتخت در زمان ارائه برنامه به شورا بوده است، صرفاً از طریق کاهش معنادار وابستگی به درآمدهای ناپایدار مقدور خواهد بود.