زهرا شمس احسان
نگاه مسئولانه‌تر شورای ششم به آسیب‌های اجتماعی
مصرف مواد مخدر امروزه به یک معضل جدی جهانی بدل شده است که جوامع مختلف از تبعات بهداشتی، اجتماعی و اقتصادی آن مصون نیستند. کشور ایران نیز به دلیل قرار گرفتن در مسیر ترانزیت جهانی مواد مخدر سال‌هاست درگیر مبارزه با مواد مخدر است و بیشترین شهید را در این عرصه تقدیم کرده است. با این حال، اقتصاد عظیم در این حوزه باعث می‌شود امکان مقابله صد در صدی با سوداگران مرگ دشوار باشد و به این دلیل ایران نیز درگیر این پدیده شوم است.
در جبهه‌ی دیگر، مقابله با تقاضای مواد مخدر از جمله راهبردهای مهم در این حوزه است؛ پیشگیری همگانی از مصرف مواد در نوجوانان و جوانان، انواع روشهای قطع مصرف مواد از جمله روشهای درمان سرپایی، درمانهای پرهیزمدار، درمانهای تدریجی و ... بخشی از این راهبردهاست. اما اعتیاد چهره
های دیگری هم دارد و گاه دامنه‌ی آسیب آن از اختلالات رفتاری و اخلاقی فراتر رفته و فرد را به ورطهی شکلی از زندگی گرفتار می‌کند که کمترین شباهت را به یک زندگی معمول دارد و از جریان اصلی جامعه و حیات معمول اجتماعی بیرون می‌راند. امروزه متاسفانه اصلی‌ترین مبدا بیخانمانی در کشور حالات شدید مصرف مواد است که خود به عنوان یک آسیب اجتماعی مستقل نیازمند سیاستگذاری و اقدامی است که تنها بخشی از آن به ترک مصرف مربوط می‌شود و سایر جنبه‌های زیست فرد از جمله بازگشت به اشتغال، بازگشت به یک زندگی اخلاقی، ترمیم روابط اجتماعی، مسئولیت‌پذیری و رعایت هنجارهای اجتماعی بخشی از اهدافی است که همسو با مصرف مداوم باید در دستور کار قرار گیرد. اعتیاد بیشترین همبستگی را با سایر جرائم دارد و اغلب زندانیان کشور به شکل مستقیم و یا غیر مستقیم درگیر مسالهی مصرف و یا توزیع و حمل مواد مخدر هستند. تمام این موضوعات نشان می‌دهد به رغم سابقه طولانی مقابله با این پدیده، همچنان در اولویت آسیب‌های اجتماعی کشور است و بدون حل آن، گره از کلاف بسیاری از مشکلات اجتماعی باز نمی‌شود.
همانگونه که اشاره مقابله با مواد مخدر چند بعدی و چند ساحتی است؛ از عرضه گرفته تا تقاضا؛ از پیشگیری گرفته تا درمان و کاهش آسیب. کاهش و کنترل این بلای خانمان‌برانداز در ید هیچ دستگاه حاکمیتی و مردمی به تنهایی نیست و همه‌ی نهادها و ارکان‌های جامعه باید در این جهاد مشارکت کنند. مدیریت شهری به ویژه در شهر تهران ید طولایی در برنامه‌های حوزه‌ی اعتیاد به ویژه برنامه‌های کاهش آسیب اعتیاد دارد و بنابر مسئولیت اجتماعی خود در مقابله با آسیب‌های اجتماعی به ویژه آسیب‌هایی که در عرصه‌ی شهر ظهور و بروز دارند بیش از یک دهه است اقدامات قابل توجهی را سامان داده است. راه‌اندازی گشت‌های فوریت اجتماعی برای ساماندهی افراد بی‌خانمان، راه‌اندازی مددسراهایی برای اسکان رایگان این افراد، گاهاٌ همکاری با حوزه‌ی درمان با در اختیار دادن فضا و امکانات و ... بخشی از این اقدامات است. مدیریت شهری شهر تهران در دورهی ششم نگاه مسئولانه‌تری به کاهش آسیب‌های اجتماعی دارد و اعتبارات و تمرکز ویژهای بر حوزه‌ی اعتیاد دارد. در این دوره علاوه بر فعالیت مراکز و تداوم فعالیت‌های قبلی، شهرداری تهران با میدان‌داری در قرارگاه اجتماعی شهر تهران برای مقابله با آسیب‌های اجتماعی نقش مهمی را ایفا می‌کند. این حرکت و نهضت با همکاری همه‌ی دستگاه‌های ذی‌مدخل و با تکیه بر نقش مردم و اولویت دغدغه‌های آنها آغاز شده است و امیدوارم ضمن آسیب‌شناسی و رصد دقیق، شاهد پیشرفت روز افزون آن باشیم. در این دوره انتظار می‌رود موانع همیشگی در ساماندهی و توانمندسازی معتادان متجاهر و بی‌خانمان رفع شود و موضوع به نگهداری موقت و یک دورهی سمزدایی ختم نشود. در این دوره انتظار اصلی شورای اسلامی شهر تهران ایجاد تمهیدات مراقبت پایدار و توانمندسازی جامع است که با در نظر گرفتن نیازهای پیشروی این افراد بعد از دورهی سمزدایی، سازوکارهایی برای اطمینان از عدم بازگشت به مصرف مواد و ماندگاری در درمان را ایجاد کند. انتظار می‌رود فعالیت‌ها در این دوره باید با جلب مشارکت حداکثری مردم، بخش‌های غیردولتی و جلب مسئولیت‌پذیری اجتماعی سازمانی همراه باشد. واقعیت این است بدون حضور مردم و شهروندان، ضریب موفقیت کاهش می‌یابد.
در حوزه‌ی پیشگری از مصرف مواد نیز ضمن بازخوانی تجارب موفق داخلی و موفقیت‌های سایر کشورها باید به فکر اقدامات پیشگیرانه‌ای باشیم که مانع از شروع مصرف دخانیات و مواد مخدر در نوجوانان و جوانان شود. این مهم وظیفه‌ی خطیری بر گرده‌ی تمام دستگاه‌های فرهنگی و اجتماعی و بهداشتی قرار می‌دهد تا با استفاده از تمامی ظرفیت‌های خود در مقابله با مصرف اولیه اهتمام ورزند. شهرداری تهران با در اختیار داشتن نهادهای محلی و ارتباط نزدیک با مردم در سطح محلات و نیز توانایی سازماندهی و بسیج مردمی نقش مهمی در آگاه‌سازی جوانان و خانواده‌ها دارد. شهرداری تهران باید تمامی ظرفیت‌های فرهنگی، ورزشی، هنری و تفریحی خود را برای استفاده خانواده‌ها و به ویژه قشر جوان بسیج کند و در حوزه‌ی اوقات فراغت نیز بدیل‌های جذابی را پیشروی نسل جدید قرار دهد. تمامی ظرفیت‌های شهرداری تهران باید به مسئولیت خود در پیشگیری و مقابله با آسیب‌های اجتماعی واقف باشند و به این نکته از کلام‌الله مجید بازگردند که «وَمَنْ أَحْيَاهَا فَكَأَنَّمَا أَحْيَا النَّاسَ جَمِيعًا».
