نرگس معدنی پور:
چرایی توجه شهرداری به امور فرهنگی و اجتماعی
رئیس کمیسیون فرهنگی - اجتماعی شورای شهر تهران
ممکن است این سؤال پیش بیاید که چرا شهرداری تهران، باید در حوزه امور فرهنگی و اجتماعی، هزینه کند؟
آیا هزینه کرد در امور وفعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی،درحالی‌که شهر تهران، با دامنه گسترده‌ای از مسائل گوناگون در زمینه خدمات شهری روبرو است، جزو اولویت‌های شهرداری تهران محسوب می‌شود؟
آیادرحالی‌که دستگاه‌های مختلف، مسئولیت مدیریت، برنامه‌ریزی و فعالیت در امور فرهنگی و اجتماعی را دارند، لزومی دارد شهرداری تهران هم در این زمینه، ورود کند؟این سؤالات را می‌توان از سه منظر مورد بررسی قرار داد:
*اول، از منظر تطبیقی:نهاد شهرداری در اغلب کشورها،مأموریت فعالیت در امور فرهنگی و اجتماعی را در ساختار سازمانی خود، لحاظ کرده و در این زمینه،برنامه‌های مختلفی را چه به طور مستقیم و درهم‌تنیده با مأموریت‌های حوزه مدیریت شهری و چه به‌صورت عمومی و کلان، باهدف کمک به بهبود شاخص‌های کلان فرهنگی و اجتماعی جامعه و کشور خود، اجرا می‌کند.
*دوم، از منظر متغیرهای کلان اجتماعی و فرهنگی:بررسی‌ها نشان می‌دهد که متغیرها و شاخص‌های امور اجتماعی و فرهنگی کلان‌شهر تهران، در وضعیت مناسبی نیستند. نکته مهم این است که چگونگی وضعیت این متغیرها،تأثیر مهمی در شاخص‌های مرتبط با امور شهری دارد که در صورت عدم توجه ویژه به آنها،در نهایت هزینه‌های آن متوجه نهاد شهرداری تهران خواهد شد و مستقیم یاغیرمستقیم، موجب تبعات گسترده و اختلال در کارکرد سازمانی مدیریت شهری می‌شود.از آن جمله می‌توان به نمونه‌های ذیل اشاره کرد:
* روند روبه‌رشد آسیب‌های اجتماعی در کلان‌شهر تهران (بروز پدیده‌هایی چون معتادان متجاهر،تکدی‌گری، کودکان کار و خیابان، افزایش خطرپذیری بانوان و کودکان در فضاهای شهری، آسیب به فضاهای عمومی شهری)
* کاهش سرمایه اجتماعی در محلات شهر تهران (کاهش میزان تعلق شهروندان به محله، تضعیف میراث،سنت‌ها و آیین‌های فرهنگی در محلات، کاهش مشارکت اجتماعی شهروندان در امور محله و شهر و افزایش آسیب‌های اجتماعی در محله‌ها)
* تغییر در سبک زندگی شهروندان (تغییر در اولویت‌ها و ترجیحات هنجاری شهروندان)
* وضعیت نامناسب شاخص‌های کیفیت زندگی در شهر تهران (اختلال در وضعیت سلامت روانی اجتماعی شهروندان،کاهش رضایت از زندگی، افزایش آمار بیماری‌ها، افزایش کم‌تحرکی و نابهنجاری‌های جسمی و بدنی)
*سوم، از منظر شواهد زندگی شهری:گروهی از مؤلفه‌های فرهنگی اجتماعی، جدا از متغیرهای کلان فرهنگی اجتماعی که به‌نوعی عوامل تعیین‌کننده کیفیت زندگی هستند،با مأموریت‌های مدیریت شهری و شهرداری تهران، ارتباط درهم‌تنیده‌ای دارند. چگونگی توجه به آنها می‌تواند میزان کارآمدی و اثربخشی مدیریت شهری در انجام مأموریت‌های خود برای ارائه خدمات شهری و در نتیجه بهبود زیست شهری،تحت‌تأثیر قرار دهد.این متغیرها که به زبان ساده می‌توانآن‌ها را «سبک شهرنشینی»یا «الگوی شهروندی» خواند، لازم است به طور مستمر رصد شده و برای بهبود وضعیتآن‌ها در شهر و در بین شهروندان، در قالب فعالیت‌های متنوع فرهنگی و اجتماعی، تلاش کرد.برخی از این متغیرها،عبارت‌اند از: رفتارها و کردارهای روزمره شهروندان در زمینه‌هایی چون حفظ محیط‌زیست، مدیریت پسماند، الگوی حمل‌ونقل درون‌شهری، حفظ و نگهداشت اموال و فضاهای شهری، الگوی زندگی همسایه‌ای و زندگی در محله، الگوی مشارکت شهروندان در مدیریت امور شهری و محلات شهر تهران،میزان احساس تعلق شهروندان به شهر و محله برای حفظ، نگهداشت و ترویج میراث‌فرهنگی شهر و محلات شهر تهران.
در خصوص وضعیت گرایش‌های مخاطره‌آمیز در بین شهروندان این نکته قابل‌توجه است که با وجود تلاش‌های صورت‌گرفته،وضعیت شاخص‌های سازمانی و مدیریتی در حوزه امور فرهنگی و اجتماعی کلان‌شهر تهران، در وضعیت مناسبی قرار ندارد که می‌توان به پایین بودن نرخ پوشش برنامه‌های کلان فرهنگی و اجتماعی در کلان‌شهر تهران،ضرورت افزایش آمادگی شهرداری تهران برای زیست‌بوم جدید(ناشی از بیماری کرونا و سایر شرایط مشابه)،پایین بودن سرانه دسترسی شهروندان به خدمات و فضاهای فرهنگی اجتماعی شهر تهران و توزیع نامتوازن خدمات فرهنگی و اجتماعی شهرداری تهران و دسترسی نابرابر برخی از اقشار لازم از توجه به خدمات و فضاهای فرهنگی اجتماعی، اشاره کرد.
جمع‌بندی
بر اساس آنچه اشاره شد، هزینه کرد در امور اجتماعی و فرهنگی شهر تهران،یک سرمایه‌گذاری پایدار است که می‌تواند علاوه بر کمک به بهبود شاخص‌های کلان فرهنگی و اجتماعی کلان‌شهر تهران، موجب بهبود وضعیت شاخص‌های کیفیت زندگی در شهر تهران و در نتیجه، کاهش هزینه‌های مدیریت شهری در حفظ و نگهداشت شهر و زیست شهری شود.این در حالی است که تاکنون بودجه حوزه فرهنگی و اجتماعی در شهرداری تهران سهم بسزایی نسبت به کل بودجه نداشته است تا جایی که در بودجه سال 1401 شهرداری تهران علی‌رغم رشد خوبی که بودجه حوزه فرهنگی و اجتماعی نسبت به سال 1400 و سال‌های قبل آن داشته است ولی فقط 9% از بودجه کل شهرداری را به خود اختصاص داده است و رتبه چهارم را در بودجه نسبت به سایر حوزه‌ها دارد.
