زهرا شمس احسان
شهر برای حضور پرشور کودکان آماده شود
کودکان جزو شهروندان مهم شهر به‌حساب می‌آیند. مهم‌ترین دوره زندگی و شکل‌گیری ساختار شخصیتی و فرایندهای رشدی انسان، در کودکی است و محیط، تأثیر انکار‌ناپذیری بر آن دارد. از این‌رو شهر باید برای کودکان برنامه‌ریزی و مهیا شود. در همین راستا به‌نظر می‌رسد توجه به الگوی اسلامی ایرانی که کودک را عضو مهم جامعه می‌داند و توجه به نیازهای حال و آینده او، همزمان با آماده‌سازی فرایند رشد در محیط شهری، اهمیت دارد؛ ضمن آنکه می‌تواند گامی مؤثر در جهت ارائه الگوی کلانشهر تهران برای جهان اسلام نیز باشد.
اگر این فرموده رسول اکرم(ص) که «آن کس که نزد او کودکی است، باید در پرورش او کودکانه رفتار کند» را سرلوحه مدیریت شهری قرار دهیم؛ بیش از پیش به اهمیت «نگاه به شهر از منظر کودکان» پی‌می‌بریم. کودکان زیر 18سال، با جمعیتی بالغ بر 30درصد و کودکان زیر 5سال با جمعیت یک‌هشتم شهر تهران، دارای حقوق شهروندی هستند که بخش مهمی از آن بر گرده مدیریت شهری است.
عطف بر همین حقوق، شورای اسلامی شهر تهران در سال 1388با تصویب شهر دوستدار کودک، شهرداری تهران را مکلف کرد تا با همکاری سایر مراجع، دستگاه‌ها و نهادهای مرتبط، نسبت به مناسب‌سازی فضاها و امکانات شهری متناسب نیازهای کودکان، استانداردسازی مبلمان شهری به‌ویژه وسایل خاص کودکان در حوزه ورزش، تفریح و بازی، آموزش و بهداشت، ایجاد سراهای کودک در مناطق 22گانه، ایجاد شهرک‌های مینیاتوری، خانه‌های اسباب بازی، مزارع کودک، موزه بازی و... اقدام کند تا زمینه حضور امن و با طیب خاطر خانواده‌ها، مادران و کودکان در شهر فراهم شود.
برنامه‌های دوستدار کودک، اهدافی را دنبال می‌کنند که شامل افزایش آگاهی جامعه و تغییر در نحوه برخورد با کودکان در جامعه، زمینه‌سازی و توسعه مشارکت کودکان، ظرفیت‌سازی برای دسترسی به خدمات با کیفیت برای همه کودکان، بهبود کیفیت محیطی محل زندگی کودکان و توسعه فضایی اثربخش برای رشد کودکان از طریق بازی و تفریح می‌شوند.
با گذشت 12سال از این مصوبه، زمان آن رسیده تا اقدامات انجام شده و ادراک و برداشت شهروندان از تغییرات مورد انتظار، ارزیابی و برای آینده نیز برنامه‌های جدی درنظرگرفته شود؛ به‌ویژه اینکه تهران در سال 1399کاندیدای کسب عنوان شهر دوستدار کودک شده و این موضوع سطح انتظارات را بالا می‌برد.
باید خاطرنشان ساخت که توجه به نیازهای کودکان در واقع تکریم نهاد مقدس خانواده است. تکریم در اسلام، خانواده را نه اعضای جدا از هم، بلکه یک واحد هم‌سرنوشت درنظر می‌گیرد و به جایگاه مادر، پدر، فرزند و کلیت خانواده، توجه دارد؛ برنامه‌هایی که به نشاط خانواده و رضایت آنها از مدیریت شهری و ارتقای کیفیت زندگی شهروندان کمک کند.
در این سال‌ها، گام‌هایی برداشته و ابتکار عمل‌هایی انجام شده است؛ با این حال، اقدامات زیادی باید در دستور کار قرار بگیرد. از جمله مهم‌ترین مراکز ویژه کودکان، اتاق‌های مادر و کودک است که امروزه به یکی از مطالبات شهروندان بدل شده و لازم است تا شهرداری تهران در اسرع وقت برای ساخت و فعال‌سازی این اتاق‌ها در محیط‌های شهری اعم از ایستگاه‌های مترو، مراکز خرید، پایانه‌ها، میادین میوه و تره بار و... اقدام کند.لازم به ذکر است که دستورالعمل‌های این اتاق‌ها به تصویب سازمان استاندارد رسیده است.
طرح محله دوستدار کودک، گام مهمی در رسیدن گام به گام، به شهر دوستدار کودک است. در این طرح، از میان 13منطقه شهر تهران، 13محله اولویت‌دار براساس شاخص‌های جمعیت کودک، عدالت شهروندی، آمــادگــی شهرداران و... انتخاب شده اند.
در فرایند ارزیابی دقیق، فضای شهری و کالبد اجتماعی، براساس شاخص‌های بومی شهردوستدار کودک، بررسی شدند و براساس تحلیل وضع موجود کودکان در محله، شناخت دیدگاه ذی‌نفعان و بررسی ضعف و قوت‌های محله، برنامه عملیاتی تدوین و پروژه‌های متعددی تا نزدیک به 150پروژه تعریف شد. این پروژه‌ها طیف متنوعی از آرام‌سازی معابر تا امن‌سازی خیابان‌ها، ساخت زمین بازی کودکان، بهسازی سرویس‌های بهداشتی متناسب با ویژگی‌های فیزیکی کودکان، دیوارنگاری، ساخت آبخوری‌های ویژه کودکان در شهر، استفاده از نمادهای بصری ویژه کودکان در بوستان و سطح محله و.... را شامل می‌شود. در نهایت، تهران درصورتی می‌تواند شهر دوستدار کودک باشد که بتواند نگاهی همدلانه به کودکان و نیاز‌ها و تجربه آنها از زیست شهری داشته باشد و وظیفه مدیریت شهری در این میان بسیار خطیر است.
باید توجه داشت شهر دوستدار کودک تنها به پروژه‌های عمرانی محدود نمی‌شود، بلکه باید در تمامی شئونات تصمیم‌گیری، برنامه‌ریزی و ارائه خدمات به این مهم توجه شود.
به همین دلیل از تمام معاونت‌ها، ادارات و سازمان‌های زیرمجموعه مدیریت شهری انتظار می‌رود که پیوست دوستدار کودک را در ارائه فعالیت‌های خود داشته باشند و خدمات و فعالیت‌های خود را با نیازهای کودکان منطبق سازند.
شورای شهر نیز در این دوره باید تمام تلاش خود را برای این تحول فرهنگی، اجتماعی وکالبدی بسیج کند و پیگیر مطالبات و حقوق شهروندان خردسال خود و درخواست والدین آنها باشد.
منبع: روزنامه همشهری
