نقدها و نظرات رئیس شورای شهر تهران نسبت به مدیریت شهری:
شهر فروشی متوقف‌شده است
سیستم بانکی، دستگاه‌های دولتی، وزارتخانه‌های مختلف هماهنگی لازم را برای حل مشکلات ندارند و مسائلی که به‌راحتی قابل‌حل شدن هستند به یک گره کور تبدیل می‌شوند
به گزارش معاونت ارتباطات و امور بین الملل شورای اسلامی شهر تهران به نقل از شــرق؛ پیش از اینکه عنوان رئیس شورای شهر تهران را در کنار نام خودش یدک بکشــد، گزینه اول شهرداری تهران بود. بارها نامش در محافل رسمی و غیررسمی شنیده می‌شد اما درنهایت به دلیل بر هم نزدن لیست یکدست اصلاح‌طلبان از بودن در گزینه‌های شهرداری استعفا کرد. این روزها بیشتر نامش به سبب شوخی‌هایی که هنگام اداره جلسه شورای شهر بر زبان می‌آورد، شهره است. کم پیش می‌آید که انتقاد صریحی از شهرداری داشته باشد و معمولاً در بازدیدهای رسمی که شامل افتتاح پروژه‌هاست، همراه پیروز حناچی است. محسن هاشمی، فرزند ارشد آیت‌الله اکبر هاشمی رفسنجانی، مدت طولانی مدیرعامل متروی تهران بود و از همین روست که در میان وسایل نقلیه عمومی در تهران همواره تمرکزش روی تحول مترو در پایتخت است. هاشمی متولد سال ۴۰ است، عضو حزب کارگزاران سازندگی و مهندسی مکانیک خوانده است. او این روزها که تب‌وتاب انتخاب کاندیداها برای کرسی ریاست جمهوری بالاگرفته، می‌گوید که قرار نیست رئیس جمهوری شود. از او درباره میزان تحقق شعارهای مدیریت شهری پنجم و از لزوم همکاری میان شورا و شهرداری در سال آخر عمر دوره پنجم مدیریت شهری پرسیدیم. پرسش و پاسخی که به دلیل شیوع ویروس کرونا به صورت مکتوب تنظیم شده است.
آقای هاشمی! با این پرسش آغاز کنیم، مدیریت پنجم شهری پیش از حضور شــعارهایی برای شهر و شهروندان داشت، شاید مهم‌ترین مصداق این شــعارها که در دوره آقای حناچی مطرح شد، شعار شهری برای همه بود، تصور می‌کنید چقدر این شعارها به حقیقت پیوســته؛ آیا تهران برای همه اقشار زیست پذیر شده است؟
این شعار در راســتای زیست پذیر شدن نیست؛ برای زیست پذیری شــعار«تهران شــهر زندگی» باید داده شــود، بــرای اینکه تهران زیســت پذیر شــود به چند چالش مهم و اثرگذار باید توجه شــود؛ کاهش آلودگی هوا، بهبود تاب‌آوری شــهری، شهرســازی متوازن و رعایت حقوق شهروندی و ســاماندهی آسیب‌های اجتماعی که برای این موارد در کمیســیون های تخصصی شــورای شــهر تهران برنامه‌ریزی‌شده و امیدواریم شهرداری تهران با ارائه لایحه در این زمینه که مورد تأیید شــورا هم باشد بتوانیم تهران را به‌جایی برای زندگی تبدیل کنیم. تهران تجربه توســعه پایدار، متعادل و متوازن را نداشته و اکنون می‌شود گفت که تهران باید به سمتی برود که جای مناسبی برای زندگی همه شهروندان شود؛ هرچند تهران شهری برای همه شعار خوبی است اما نیازمند آن است که تهران به سمتی برود که شهری برای زندگی همه مردم شود.
تاکنون چقدر از این چالش‌ها برطرف شده است؟
آلودگی هوا و ترافیک مهم‌ترین موضوعی اســت که سبب شده اســت تهران جای زندگی نباشد؛ استفاده از سوخت‌های فسیلی به این سبک و ذرات معلقی که در تهران وجود دارد؛ به‌جای اینکه به حمل‌ونقل عمومی یارانه داده شود به سوخت‌های فسیلی برای خودروهای شــخصی یارانه می‌دهیم و نیــز حمل‌ونقل خصوصی که موجب شــده تهران هر چه بیشــتر به سمت آلوده‌تر شدن پیش رود. بنابرایــن باید با ایجاد حمل‌ونقل بدون آلودگی موجبات بهبود کیفیت زندگی در تهران را در این زمینه فراهم آوریم. نقشــه راه این اقدام نیز با تصویب طرح جامع حمل‌ونقل ریلی در شــورای پنجم مهیا شــده است که شامل ۴۵۰ کیلومتر خط ریلی و ۹ هزار اتوبوس برای تهران است.
در نهایت شــعار تهران شهری برای همه شعار خوبی است یا نه؟
درمجمــوع می‌توان گفت که تهران شــهری برای همه، شــعار خوب اما ناقصی اســت؛ هدف ما این نیســت که مشکلات تهران برای همه باشــد بلکه هدف این است که مشکلات را حل کنیم. هرچند عدالت محوری که در شــعار تهران شهری برای همه هست، ارزشمند است.
علت تحقــق یا تحقق نیافتن شــعارها چیســت؟ آیا بدون توجه به ظرفیت‌های شــهر مطرح می‌شوند یا عدم همکاری بین دستگاهی وجود دارد؟
شــاید هر ســه؛ یعنی هم اتفاقاتی رخ‌داده اســت که برخلاف وضعیت قبل، شــهر و کشــور را دچار مشــکل کرده اســت مانند تحریم‌ها، کاهــش ارزش پول ملــی و تورم رکودی کــه مدیریت شــهری و کل اقتصاد کشــور را با بحران مواجه کرده است. دومین علت مقداری شــعارزدگی و ایده گرایی مدیریت شهری و شهرداری اســت که آن‌قدری که برای مفاهیم و مســائل نظری توجه و وقت صرف می‌کنند برای مسائل اجرایی تمرکز و سماجت لازم را ندارند و موجب می‌شود کــه خیلی از گره‌ها در اجرا باز نشــود و ســوم کم‌لطفی دستگاه‌های مختلف به مدیریت شهری است که نتیجه بی‌انگیزگی مدیران اســت و نه‌تنها شــهرداری بلکه همه مســائل کشور را با چالش مواجه کرده اســت؛ سیستم بانکی، دستگاه‌های دولتــی، وزارتخانه‌های مختلف هماهنگــی لازم را باهم ندارند و مســائلی که به‌راحتی قابل‌حل شدن هستند به یک گره کور تبدیل می‌شوند. دولت هم به‌اندازه زیادی در این موضوع مقصر است؛ چه در حوزه آلودگی هوا، چه حمل‌ونقل عمومی و چه آسیب‌های اجتماعی
با این پرســش ادامه بدهیم که مدیریت شهری اعم از شورا و شهرداری در بدو رســیدن به قدرت دورنما و اهدافی داشتند؛ رفع مشکلات محیط‌زیست، شــهری بدون تبعیض یا مقابله با شهر فروشی. ارزیابی شــما از میزان تحقق این اهداف چقدر است؟
در بخشــی از اهداف شــورا موفق بوده مانند صیانت از فضای ســبز و باغــات، متوقف کردن شهر فروشی و رانت در شهرســازی یــا شــفاف کردن تصمیم‌گیری در مدیریت شــهری و جلوگیری از واگذاری بی‌ضابطه اموال شهر به گروه‌ها یا اشخاص ما توانستیم به اهدافمان برســیم؛ اما در بخشی از حوزه‌ها مانند حوزه حمل‌ونقل عمومی و عمران بیشــتر اهداف و برنامه‌های شورا روی کاغذ باقی ماند و شهرداری به علت کمبود منابع و بدهی‌های بانکی ناشی از عدم تخصیص منابع دولتی نتوانست آن را اجرایی کند.
همین‌جا به یکی از اهداف به صورت مصداقی اشاره‌کنیم کاهش آلودگی هوا، مدیریت شهری چقدر به وظایفش عمل کرده است؟ مثال این روزها بعد از افزایش آلودگی هوا در تهران مسئله فیلتر دوده است که بودجه آن در دوران شما حذف شد.
در موضوع آلودگی هوا اولا هنوز مدیریت یکپارچه شهری ایجاد نشــده است که پاسخگو باشــد یعنی اختیارات و تصمیمات عمدتاً در انحصار دولت اســت؛ به‌طور نمونــه وضعیت آلایندگی صنایع و نیروگاه‌ها اســفبار است و شورای شــهر و شهرداری هیچ اجازه و اختیــاری برای نظــارت و کنترل ندارد و حتی صدای دستگاه‌های دولتی نظیر ســازمان محیط‌زیست هم به‌جایی نمی‌رسد و اگر مدیریت شــهری اختیار داشــت یک ســاعت هم اجازه فعالیت به واحدهای آلاینده شــدیدی که اکنون با ســوخت مــازوت یا بدون فیلترهای لازم فعالیت می‌کنند، نمی‌داد. در مورد نصب فیلتر روی اتوبوس‌های شــرکت واحد هم در حــد اختیارات و اقداماتی که در توان شــهرداری بوده کار آغازشده است اما بخشی از اختیارات آن بازهم منوط به اقدامات بین دستگاهی است؛ مانند اوراق مشارکت ســال ۱۳۹۸ که متأسفانه به دلیل ضعف در پیگیری در شهرداری و گروکشی در بانک باگذشت ۹ ماه از سال ۹۹ ،هنوز در حد ۱۵درصد آن پرداخت‌شده است.
در همین بحث شــاید بد نباشــد که به موضوع اتوبوس‌ها و تجهیز خطوط مترو اشــاره کرد؛ مباحثی که به‌زعم اعضای شورا دولت هیچ کمکی برای بهبود وضعیت و تجهیز آن‌ها نکرده است، شما در جلســه رونمایی از اتوبوس‌های تازه که ایران‌خودرو آن‌ها را ســاخته بود، به یک نامه و تعهدی که دولت در قبال ســاخت اتوبوس برای تهران داشــت، هم اشــاره کردید و از شهرداری خواســتید تا موضوع را پیگیری کنــد، تحقق نیافتن این تعهد را ضعف عملکرد شهرداری می‌دانید؟
واقعیــت این اســت کــه دولت هــم با مشکلات و مســائل پیش‌بینی‌نشده‌ای مواجه شــده اســت که برنامه‌ریزی و عمل به تعهداتش را مختل کرده است اما در همین شرایط پیگیری و اعمال فشار از طرق گوناگون به‌وسیله شهرداری می‌توانست مؤثر باشد که متأســفانه در بلبشــو حاکم بر دولت در ســال آخر پیگیری‌های صرف اداری و نامه‌نگاری به‌جایی نمی‌رسد و باید فراتر از شــیوه نجیبانه شهرداری با ســماجت و جدیت به سیستم بانکی و دولت فشــار آورده شــود تا مشــکل حمل‌ونقل عمومی تهران حل شود. وضعیت دولت در تصمیم‌گیری‌های بین دســتگاهی به‌شدت دچار مشــکل است و اجرای مصوباتی که نیاز به هماهنگی چند دستگاه دارد معمولاً با اختلال مواجه و تنها با دخالــت رئیس جمهوری قابلیت حل مسئله‌ایجاد می‌شود.
در صحبت‌هایتان به موضوع شهر فروشی اشــاره کردید و اینکه شورای شهر توانسته به شهر فروشی پایان دهد؛ واقعاً شورا و شــهرداری توانستند بر موضوعی مانند شهر فروشی نقطه پایان بگذارند؟
در حوزه شهر فروشی مدیریت شهری کارنامه موفقی داشته است و شــاید بتوان گفت بیش‌ازحد لازم هم در بارگذاری ســختگیری می‌شد که با ارائه لایحه محرک ساخت‌وساز به‌وسیله شهرداری در اوایل امســال و تصویب در شورا سعی کردیم در مناطقی که درگذشته طبقات با مصوبه شورای معماری و علاوه بر طرح تفصیلی واگذارشده بود والان بقیه ساکنان نمی‌توانند در همان خط آسمان مجوز بگیرند، مشکل شهروندان حل شود.
همین‌جا اشاره‌ای هم داشته باشیم به مسئله جماران؛ شما البتــه گفته بودید که بــه خاطر یک نیم‌طبقه اتوبوس و حضور شهردار در جلسات هیئت دولت و در یک کالم همه‌چیز از دست رفت، به نظر شما مدیریت شهری باید چگونه اقدام می‌کرد؟
وقتی ما با دولت ده‌ها موضوع کاری مهم داریم باید باتدبیر و به‌دوراز هیجان‌زدگی عمل کنیم. تاکنون بسیاری از ساختمان‌های حکومتی اعم از دولت، نهادهای نظامی و... بدون اخذ پروانه ساخته‌شده بودند و در ملک جمــاران که قبل از تخریــب پروانه آن‌هم صادرشده و باغ هم نبود متأسفانه شایعات مختلفی باانگیزه‌های سیاســی منتشر شــد و فضا را هیجانی کرد و نتیجه آن تخریب یک ســتون و نه حتی یک نیم‌طبقه به‌وسیله عوامل شهرداری بود به نظرم می‌شد در این مورد با عقلانیت و خویشتن‌داری در دو طرف و قانون‌مداری بیشــتری عمل کرد والان هم باید این موضوع به مدار عقلانیت و مصالح عمومی بازگردد.
یکــی دیگر از موضوعاتــی که چندی پیش مطرح شــد و به سرانجام نرسید، بوستان شــدن پادگان ۰۶ بود. سرانجامش چه شد؟ موضوع به اختلاف‌نظر اعضای شورا مربوط بود؟ و آیا این را هم از مصادیق هیجانی بودن فضا می‌دانید؟
مسئله بوستان ۰۶ هم از تصمیماتی بود که مقداری شعارزدگی و جو به آن آسیب زد، رفتارهای افراطی گذشته در بارگذاری و دادن مجوزهــای خارج از رویه قانونی با رفتارهای تفریطی و قفل شــدن سیستم جبران نمی‌شود، توافقی که بین شهرداری و ارتش صورت گرفته بود، تصمیمی میانه بود که با تخطئه آن عمال بوستان ۰۶ به روی مردم گشوده نمی‌شود.
در یک گفت‌وگویی اشاره‌کرده بودید که شهرداری می‌تواند از پیاده‌روهای تهران طلا بگیرد، هنوز هم معتقدید که شهرداری می‌تواند این کار را بکند؟ یا هنوز هم تصور می‌کنید که شهرداری در جذب درآمد غیر نقد محافظه‌کاری می‌کند؟
تنهــا پیاده‌رو نیســت، پــارک حاشیه‌ای، بازارهــا، TOD و زیرساخت‌های رهاشــده و ده‌ها مورد دیگــر از ظرفیت‌های بدون اســتفاده در شهر وجود دارد که فعال کردن آن و جذب سرمایه‌گذار و درآمدزایی نیاز به انگیزه و نگاه کارآفرینانه در مدیران شهری دارد، مدیران ما هنوز هم مدیران هزینه هســتند نه مدیر درآمد، درحالی‌که با روش‌هایی نظیر جذب سرمایه‌گذار خصوصی، بودجه غیر نقد و تهاتر می‌توان بسیاری از پروژه‌های عمرانی را فعال کرد.
به نظر شما شــهرداری باید چه می‌کرده است؟ یا بهتر است بپرسیم باید چگونه عمل کند؟
شــهرداری می‌تواند در همــه مناطق و نواحــی از ظرفیت‌ها و زیرساخت‌های خود اســتفاده کند، بســیاری از نیازهای مردم به خدمــات را از طریق جذب سرمایه‌های مردمی تأمیــن کند و هم‌سطح رفاه شــهری را بالا ببرد و هم چالش مالی خود را ســامان ببخشد، ظرفیت اقتصادی تهران بیش‌ازحد تصور است و اقدامات ثبت و کارآفرینی بازی سه ســر برد است؛ یعنی هم برای مدیریت شــهری درآمد ایجاد می‌کند، هم سرمایه‌گذار به سود و ایجاد شغل می‌رسد و هم ســرانه خدمات و رفاه را برای شــهروندان افزایش می‌دهد. فقط در حوزه فرهنگی و هنری ما بزرگ‌ترین زیرساخت‌ها را در تهــران داریم که از امکانات همه دستگاه‌های عمومی دیگر نظیر وزارت ارشــاد یا میراث بیشتر است و کمترین استفاده را از آن می‌کنیم.
اشاره‌ای هم به کرونا داشته باشــیم، مسئله‌ای که مهم‌ترین بحــران این روزهای پایتخت اســت. ارزیابی شــما از اقدامات مدیریت شهری در زمانه کرونا چیســت؟ چقدر از این اقدامات حمایتی بوده است؟ آیا از تجربه کشورهای دیگر هم برای ایجاد پروتکل‌های حمایتی استفاده‌شده است؟ کاستی‌ها به چه دلیلی بوده است؟
در حــوزه کرونــا مدیریت شــهری در حد تــوان و امکانات خود عملکرد قابل قبولی داشــته اســت و اتفاقاً نه‌تنها مورد قدردانی و حمایــت دولت قرار نگرفته بلکه مورد کم‌لطفی واقع‌شده و تاکنون یک ریال از اعتبارات کرونا به شــهرداری پرداخت‌نشده است؛ درحالی‌که شهرداری در موضوعات مختلف مانند بهداشت شهر، بهشت‌زهرا، حمل‌ونقل عمومی و... با حداکثر ظرفیت کارکرده و درآمدش کمتر از هزینه‌هایش بوده است. بخشی نگری و تصمیمات سلیقه‌ای در کشور مهم‌ترین مشکل ما در مقطع فعلی است و یک مسئله حاشیه‌ای گاه از متن و مصالح عمومی مهم‌تر می‌شود.
