گفتگو ویژه نامه شهر و شورا - شرق با امینی؛
شهرنفروشی موتور محرکی برای درآمدهای پایدار
شهر به نهادی مدیریتی تحت عنوان شهرداری نیازمند است تا بتواند باغات و فضای سبزش را حفظ کند. شهر نیازمند مدیریتی قوی است تا ساختمان هایش هر روز دیلاق تر و طویل تر نشود، تا معابرش برای افراد دارای معلولیت قابل استفاده شود، تا مردمش در ترافیک های نفسگیر گرفتار نشوند، تا دود و سیاهی آسمانش را فرا نگیرد و هویت معماری اش زیر سنگینی گام های مدرنیته نیست ونابود نشود. با گذشت سه سال و اندی از فعالیت مدیریت شهری فعلی، شاید زمان آن رسیده است تا میزان موفقیت و شکست شهرداری را روی کفه های ترازو بگذاریم و اندازه کنیم. در ادامه سید ابراهیم امینی، نایب رئیس شورای شهر تهران، به این پرسش ها پاسخ می دهد.
در این دوره از مدیریت شهری تأکید زیادی بر حفظ باغات و پرهیز از تراکم فروشی شد. لطفا قدری در این مورد توضیح دهید و بفرمایید چرا تراکم فروشی به ضرر شهر است؟
از بین بــردن باغات و تراکم فضای ســبز و به موازات آن افزایش ساخت وساز و تراکم فروشی در کنار معضلات زیست محیطی فراوان مانند تأثیر بر آلودگی هوا و از بین بردن ریه های شهر، تأثیرات مخرب دیگری نیز دارد؛ ازجمله اینکه در تراکم فروشــی و گسترش بی رویه ساخت وســازهای مســکونی و تجاری، ترافیک شــهر افزایش پیدا می کند و در ســاعات مختلفی از روز در برخی از خیابان های شــهر شاهد قفل شدن ترافیک هستیم. همچنیــن هدررفت وقــت و زمان باارزش شــهروندان، افزایش ناراحتی هــای عصبی ناشــی از مانــدن در ترافیک و دشوارشــدن دسترسی به امکانات شــهری به دلیل ترافیک موجود و معضلات دیگــری نظیر کمبود جای پارک در شــهرها، تغییــر بافت و هویت محلات از دیگر آفات شهرفروشــی اســت که طــی دهه های اخیر در شــهری مثل تهران که پیش تر باغات فراوان داشــته است، با از بین بردن باغات همراه شــده است. همه اینها در کنار هم منجر به کاهش زیســت پذیری شهر و کاهش سطح و قابلیت زندگی شهری می شود. از سوی دیگر تراکم فروشــی با توجه به درآمد بدون زحمتی که برای شــهرداری ها دارد، منجر به تنبلی مدیریت شــهری و اتکا به شهرفروشــی به عنوان منبع درآمد اصلی شهرها و غفلت از کسب درآمدهای پایدار می شود. بنابراین شورای پنجم از ابتدا بر آن شد تا با وضع مصوباتی مانع فروش بي رویه تراکم شــده و از طرف دیگر تا جای ممکن به حفظ باغات شهر بپردازد. لغو مصوبه موسوم به برج باغ به عنوان اولین مصوبه شــورا و ممنوعیت صدور هولوگرام در شــهرداری ازجمله این اقدامات بود که در این دوره از شورا رخ داد. همچنین شورای پنجم در خصوص تشخیص باغات که ازجمله تکالیف شوراســت تمام تلاش خود را کرده است تا ضمن توجه به حقوق مکتسبه شهروندان، مانع نابودی این سرمایه های عظیم شهر شــود. البته نباید فراموش کرد که شــورا در بحث حفظ باغات تابع قوانین و مقررات بالادســتی است و نمی تواند به صورت سلیقه ای و با اســتناد به حفظ حقوق شهر و جلوگیری از قطع درختان، همه املاک مورد بحث را باغ بشناســد. شــورا در این مســیر تلاش کرده است تا با دقت و سختگیری فراوان موازنه ای میان حقوق شهروند و حقوق شهر ایجاد کند. بنابراین وظیفه شــورا در این باره بســیار مهم و حســاس است؛ به ویژه که در صورت افراط در باغ شــناختن املاک، ضمن بیم ابطال مصوبات شــورا در دیوان عدالت اداری و محاکم دادگســتری، این احتمال وجود دارد که شــهروندان از این به بعد در املاک خود به کاشــت درخت مبادرت نورزند که مبادا اگر روزی قصد بازســازی یا تغییری در املاک خود را داشتند، شورا با باغ شناختن ملکی که تنها یک یا چند درخت دارد، جلوی ساخت وســاز آنــان را بگیرد. از این رو باید مراقب بود که در این مســأله حساس جانب احتیاط رعایت شود. حــذف امضاهــای طلایــی و اصـلاح مراحــل صــدور پروانه ساختمانی با شفاف و سیستمی کردن این روند نیز ازجمله اقدامات دیگر شــورا بوده است که علی رغم فشار شدید مالی برای حفاظت از ســرمایه های شــهر صورت گرفته و به عنوان مثال در تصمیمات شــوراهای معماری مناطق بیست ودوگانه شــاهد کاهش بیش از ۷۰درصدی تصمیمات مغایر با طرح تفصیلی شهر هستیم. از نظــر اقدامات حقوقی نیز اداره کل حقوقی شــهرداری در این دوره با جدیت پیگیر تخلفات ساختمانی ازجمله در ساختمان های بزرگ مقیاس بوده اســت که جدیت این اداره کل و مجموعه شورا و مدیریت شــهری در برخورد بدون تبعیض با تخلفات ساختمانی موجب شده اســت که در این زمینه آرای مهمی از محاکم به سود مجموعه شهرداری و شهر صادر شود.
در دوره پنجــم مدیریت شــهری چــه خدماتــی در زمینه حمل ونقل عمومی، مترو و اتوبوس به شــهروندان ارایه شد و با چه موانعی مواجه بودید؟
در این زمینه شــاید بهتر باشد ابتدا به موانع موجود اشاره کنیم. کلانشــهر تهران علاوه بر اینکه پرجمعیت ترین شــهر کشور است، بیشــترین جمعیت ورودی به شهر را نیز دارد که بخشی از آن ناشی از پایتخت بــودن این شــهر و وجود مراکز مهم سیاســی، اجتماعی و اقتصادی کشــور در آن اســت. بنابراین تهــران علاوه بر جمعیت خــود، روزانــه پذیرای جمعیتی میلیونی از شــهروندان اســت که چه با وســایل شخصی و چه به وســیله حمل ونقل عمومی در این شــهر تردد می کنند؛ بنابراین این شــهر علاوه بر هزینه های معمول یک شــهر، هزینه های پایتخت بودن را نیز می پردازد. از این رو توقع می رود که دولت به عنوان نماینده شهروندان تمام کشور بخشی از هزینه های پایتخت بودن تهران را متقبل شود؛ کما اینکه این مسأله در قوانین و مقررات مختلف نیز پیش بینی شده است. اما دولت ها طی ســال های اخیر با توجه به رقابت های سیاسی، بخشــی نگری، بی توجهی به معضلات ترافیکی و زیســت محیطی تهــران و در مقاطعی تنگناهای مالی کمترین کمک را به ســاخت و تجهیز خطوط مترو و همچنین اتوبوســرانی کرده اند. در کنار این بدهکاری سنگین شــهرداری و کاهش درآمدها در سال های اخیر، افزایش لگام گسیخته نرخ ارزش و قیمت تمام شده ساخت و تجهیز سیستم های حمل ونقل عمومی نیز معضلی بزرگ بر سر راه پیشبرد اهداف شورا و مدیریت شهری پنجم بوده است. علی رغــم همه این مشــکلات، در این دوره شــاهد افتتاح ایمن خطوط مترو ازجمله ایســتگاه های متعدد در خطوط ۶ و ۷ بودیم. درزمینه اتوبوس های شهری نیز ضمن افزودن ده ها اتوبوس جدید به ناوگان حمل ونقل عمومی شــهر و ســفارش خرید اتوبوس های جدید، ســعی کردیم تا ناوگان بدون استفاده شــهری را نیز مجددا به کار گیریم. از آن گذشــته تشــویق مردم به استفاده از حمل ونقل پاک و فراهم سازی مسیرهای دوچرخه در کنار توجه جدی به خرید اتوبوس های با مصرف ســوخت برقی یا ســوخت پاک و همچنین جایگزینی بیش از یکصد هزار تاکسی و ون ازجمله اقدمات شورای پنجم در زمینه حمایت از حمل ونقل پاک بوده است. تکمیــل و بهره بــرداری از پروژه های عمرانی متعــدد به ویژه در مناطــق کمتربرخــوردار اقتصادی و اصلاح هندســی معابر نیز در این دوره با جدیت پیگیری شــد که اقدامات صورت گرفته در زمینه بزرگراه های شهید بروجردی، شــهید نجفی رستگار، زیرگذر گیشا و اســتادمعین، به همراه تکمیل ساخت پارکینگ های عمومی متعدد در ســطح شهر ازجمله مناطق با تراکم زیاد تردد خودرو و با کمبود پارکینــگ نظیر مناطق ۱۴ و ۱۸ و اجرای طرح های مربوط به خیابان کامل در مناطق مختلف شهر ازجمله این موارد هستند.
در ایــن دوره چــه اقداماتــی در زمینــه گردشــگری و توریست پذیرکردن تهران انجام شد؟
شاید ازجمله مهم ترین اقدامات شورای پنجم که کمتر به چشم آمد و گذشــت زمان ارزش آن را نشــان خواهد داد، اقدامات قابل توجه در زمینه تملک و احیای ساختمان های ارزشمند شهری بوده اســت. در این زمینه ضمن تملک و احیای ساختمان های زیادی که برخی از آنها ســال ها بدون استفاده مانده و در معرض تخریب قرار داشتند، امکان بازدید عمومی از این عمارت ها و اماکن تاریخی برای هموطنان و میهمانان خارجی شــهر فراهم آمــد؛ ازجمله آخرین این خانه ها که مرمت و به روی عموم بازگشــایی شــده یا در شرف بازگشایی است، باغ وثوق الدوله (سلیمانیه) ملقب به عمارت بزرگ آقا با قدمتی حدود ۱۵۰ ســال در منطقه ۱۴ است که در های آن به روی مردم باز شد. همچنین عمارت معــروف به دایی جان ناپلئون که قرار اســت به عنوان موزه مشــاهیر مــورد بهره برداری قرار گیــرد ازجمله این عمارت هاست که با توجه به پیش بینی های صورت گرفته، قرار است در کنار جذب گردشــگر داخلی و خارجی، بــه افزایش درآمدهای پایدار شهری نیز کمک برساند. ساخت میدانگاه های مختلف با کاربری های فرهنگی و تفریحی، افزایــش پیاده راه هــا و خیابان های کامل، توجه به ســاخت مراکز فرهنگــی و فرهنگســراهای در حال ســاخت نظیر طغــرل و صبا به همراه ســاخت و نصب تندیس مشــاهیر و مفاخــر در معابر و مکان های فرهنگی و افزایش تعداد المان های شــهری در ســطح شهر به منظور حفظ و شناسایی هر چه بیشتر هویت شهری ازجمله اقداماتی هســتند که در این دوره علی رغم وجــود تنگناهای مالی صورت گرفته اســت. امیدواریم ماحصل این اقدامات ضمن کمک به حفظ هویت شــهر که در عصر حاضر و با تبعات جهانی شــدن در حال فراموشــی اســت، به افزایش درآمدهای پایدار شهری نیز کمک کند.
علاوه بــر موارد یادشــده، در این دوره از شــورا با فعال ســازی کمیته هــای نما و افزایــش ضابطه مندی و شــفافیت و نظارت بر عملکرد آنها، سعی شده است تا در معماری و نمای ساختمان ها تا حد ممکن و در چارچوب قوانین و مقررات از نابودی هویت شهری در حوزه معماری ممانعت شود. در حوزه طرح ها و لوایح نیز اصالح «مصوبه اعطای نشــان های شــهروند» با مد نظر قراردادن حفظ و ترویج هر چه بیشــتر هویت شــهر، تصویب طرح های «تعیین حریم آثار هنری در محوطه های عمومی ســطح شــهر تهران» و «الزام شــهرداري تهران به ایجاد سامانه و تهیه رمزینه و پاسخ سریع براي میراث فرهنگي و طبیعي ملموس غیرمنقول و مکان رویدادهای شهر تهران» و بررسی لایحه «ساماندهی، حفاظت و احیای مجموعه گورستان های دولاب شامل پنج گورســتان واقع در محدوده منطقه ۱۴»ازجمله اقدامات مهم شــورا در زمینه حفظ هویت شهر، گردشــگری و توریست پذیرکردن تهران بودند.
این دوره از مدیریت شهری در راستای افزایش درآمد پایدار چه اقداماتی انجام داد و تا چه حد موفق بود؟
یکــی از مهم ترین اهداف این دوره از شــورا و مدیریت شــهری افزایش درآمدهای پایدار شــهری بوده اســت. اقدامات شــورا در راستای مقابله با فروش تراکم و شهرفروشی و چشم پوشی از درآمد سرشار و بدون دردسر این روش موید این نگاه در شوراست. در زمینه درآمدهای پایدار باید به این نکته توجه داشــت که در همه دنیا یکی از پیش شــرط های افزایش درآمدهای پایدار، تحقق مدیریت یکپارچه شهری اســت. این در حالی است که در کشور ما مدیریت جزیره ای در زمینه شــهری حکمفرماســت و شهرداری ها در اغلب موارد صرفا موارد هزینه بر و کم ســود نظیر بهشت زهرا و دفع پســماند را مدیریت می کنند. متأسفانه در سرزمین ما برخالف بســیاری از دیگر کشــورها خبری از مدیریت شهرداری بر مدارس و ادارات آب، برق، گاز و نظایر آن نیست. به همین دلیل مادامی که علی رغم تلاش و اصرار شوراها، لوایح و طرح های مرتبط با مدیریت یکپارچه شــهری در مجلس و دولت خاک بخورند و تصویب نشوند، نباید تحقق کامل مدیریت یکپارچه شــهری و در نتیجه افزایش چشــمگیر درآمدهای پایدار شهری را انتظار داشت. امــا با وجــود همه این موارد، شــورا با دریافــت درآمد از محل عوارض نوســازی، مراکز معاینــه فنی خودروها و دریافت ســهم شهرداری از محل تاکسی های اینترنتی (که البته مبلغ ناچیزی است و افزایش آن ضروری به نظر می رسد) به سوی افزایش درآمدهای پایدار حرکت کرده اســت. همچنین افزایش ســهم شهرداری ها در قانــون مالیات بر ارزش افزوده در مصوبه اخیر مجلس که با تلاش و پیگیری اعضای شــوراها محقق شد و انجام گام های عملی برای اخذ عوارض پارک حاشیه ای هوشمند که از منطقه ۲ شهر تهران به عنوان منطقه پایلوت آغاز شــده است، ازجمله گام های شورا برای حرکت به سمت افزایش درآمد پایدار شهری بوده است. اما همان گونه که مســتحضرید افزایش درآمد تنها یکی از ابعاد افزایش درآمد پایدار شهری است و شفاف و هدفمندساختن هزینه، کاهش هزینه های اضافی، مقابله با فســاد و در یک کلام جلوگیری از تضییع و حیف و میل کردن منابع و کاهش هزینه های غیرضروری ازجملــه راه هــای افزایش درآمدهای پایدار اســت. خوشــبختانه بازگرداندن انضباط مالی و افزایش شفافیت و نظارت ها بر مجموعه شــهرداری طی بیش از سه سال فعالیت شورا در این دوره منجر به صرفه جویی فراوان در هزینه ها و جلوگیری از تضییع منافع شــهر و شهروندان شده است.
این دوره از مدیریت شــهری در راستای ایجاد زیرساخت ها برای حضور افراد دارای معلولیت در سطح شهر چه کرده است؟
اگــر چــه شــورای دوم شــهر تهــران در ســال ۱۳۸۴ مصوبه «مناسب سازی فضاهای شهری را برای جانبازان و معلولین جسمی و حرکتی» تصویب کرد، اما از نظر ما این مصوبه جوابگوی نیازهای افراد دارای معلولیت و مقتضیات روز نیست. درست است که باید معابر و اماکن برای افراد دارای معلولیت قابل دسترســی باشــند؛ اما دسترسی به خیابان ها و خدمت عمومی تنها بخشی از نیازهای افراد دارای معلولیت است؛ البته همه افراد دارای معلولیت لزوما با مشکل حرکتی مواجه نیستند. فرهنگســازی در خصوص برخــورد با افــراد دارای معلولیت، پذیرش آنها و توانایی هایشــان در سطح جامعه، دسترس پذیرکردن منابع علمی و تولیدات فرهنگی توسط این قشر که جمعیتی بیش از صدهزار نفر را در پایتخت تشکیل می دهند و همچنین فراهم کردن امکان حضور افراد دارای معلولیت در رویدادهای فرهنگی، هنری و اجتماعی و گســترش عدالت اســتخدامی ازجمله نیازهای آنان است که در لایحه سال ۸۴ دیده نشده است. بنابرایــن در این دوره از شــورا ضمن تشــکیل جلســات ســتاد مناسب سازی به صورت مستمر و ممنوعیت افتتاح پروژه های جدید شــهری بدون رعایت ضوابط مناسب ســازی، اقداماتی در راستای مناسب ســازی معابر و اماکن، تجهیز پارک های عمومی و برخی از سالن های ورزشــی به تجهیزات ورزشی ویژه افراد دارای معلولیت و فراهم ســازی امکان دسترســی افــراد دارای معلولیت به برخی نرم افزارها و امکانات شــهری در کنار مصوباتــی چند در این زمینه صــورت گرفت؛ ازجمله این اقدامات می توان به افزایش ده برابری و بودجه ۹۰۰ میلیاردی مناسب سازی اماکن و معابر در سال ۱۳۹۹ ، تخصیص بودجه ۳۰۰ میلیاردی برای ســاماندهی و مناسب سازی پیاده روها که منجر به مناسب ســازی حــدود ۵۰۰ کیلومتر از معابر شــهری می شــود، در کنار اختصاص بودجه برای مناسب ســازی فضاهای ورزشــی و فرهنگی ـ هنری، کتابخانه هــا و قرائت خانه ها، ســاختمان های اداری شهرداری و ســرویس حمل ونقل عمومی و ریلی اشاره کرد. اما حقیقت این اســت که تغییر نگرش نســبت بــه معلولیت و فرد دارای معلولیت و به رسمیت شــناختن کامــل این افراد صرفا با وضع مصوبات شــدنی نیســت و نیازمند فرهنگسازی و آموزش لازم به مدیران و مجریان طرح هاســت. به همین دلیل هم شاهدیم با وجود تذکرات و تأکیدات شــورا، باز هم برخی پروژه های شــهری بدون رعایت ضوابط مناسب ســازی یا با رعایت ناقص و نیم بند آن افتتاح می شوند. در زمینه ضابطه مندکردن مجموعه خلاهای یادشده و همچنین الــزام به انجــام آموزش های ازم در این زمینه، طرحی به وســیله کمیته حقوق شهروندی شــورا و طرحی دیگر به وسیله کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شــورا تدوین شده است که به زودی با تجمیع این دو طرح، طرح نهایی برای بررســی و تصویب به صحن شــورا ارایه خواهد شــد. امیــدوارم با تصویب مصوبه جدیــد با توجه به مقتضیــات روز، از گره های پیش روی افــراد دارای معلولیت برای حضور در شهر کاسته شود.
