گزارش هفته نامه صدا از وضعیت سیستم حمل‌ونقل عمومی و اجرایی نشدن قوانین این حوزه  

 

درآستانه فروپاشی

 

 

«حدود یکدهه است که ناوگان اتوبوسرانی ومترو تهران نوسازی وتقویت نشده است و واگن‌های مترو در حد همان واگن‌هایی است که ده سال قبل قرارداد خرید آن اجرایی شد.» این صحبت‌های محسن هاشمی رئیس شورای شهر تهران همزمان با تشدید آلودگی هوای تهران  در اواخر دی ماه امسال است.موضوعی که او و سایر اعضای شورای شهر در طول دوره پنجم شورا بارها درباره آن صحبت کرده و دولت و شهرداری تهران را به باد انتقاد گرفته‌‌اند.در جلسه علنی هفته گذشته شورا بود که هاشمی با انتقاد از دولت گفت امیدوارم مسئولان دولتی به جای مصوبات کاغذی و وعده‌های بی‌نتیجه اقدامی عملی برای حل مشکل حمل‌ونقل عمومی تهران انجام دهند. او چندی پیش هم اعلام کرده بود از وضعیت هشدار در مورد سیستم حمل ونقل عمومی تهران عبور کرده‌ایم ودر آستانه کلاپس و فروپاشی هستیم. هاشمی حتی با نامه‌نگاری با دولت و حتی رئیس مجلس خواهان توجه ویژه به موضوع حمل ونقل عمومی در تهران شد.اگرچه آنها هم درپاسخ به این نامه‌‌نگاری‌ها قول مساعد دادند اما در عمل چیز عاید  شهر تهران نشده است.البته هاشمی چند ماه پیش هم برای چندمین بار از تعلل شهرداری تهران در پیگیری مطالبات حوزه حمل‌ونقل عمومی درون شهری انتقاد کرده بود.

اوایل دولت دوم روحانی و پیش از خروج ترامپ از برجام و اعمال فشار حداکثری علیه ایران مصوبه‌ای از سوی دولت برای تامین 19 هزار اتوبوس و 46 هزار مینی بوس برای شهرهای کشور به تصویب رسید که تامین اعتبار آن  برعهده وزارت نفت بود.سهم تهران از این مصوبه 5 هزار اتوبوس و 10 هزار مینی‌بوس بود.به گفته هاشمی شهرداری تهران یک سال و نیم وقت داشت که قبل از اعمال تحریم‌ها با انعقاد قرارداد با شرکت‌های سازنده اتوبوس و تامین منابع آن از وزارت نفت این مصوبه را اجرایی کند اما متاسفانه پیگیری‌های لازم برای عملیاتی شدن این مصوبه از سوی شهرداری صورت نگرفت.

حالا اجرایی نشدن این مصوبات امروز به فرسودگی بیشتر ناوگان اتوبوسرانی افزوده،به‌طوری که  متوسط عمر اتوبوس‌های تهران به 12 سال رسیده است.فرسودگی برخی از اتوبوس‌های تهران به حدی است که نصب فیلتر دوده بر آنها بر‌ای کاهش آلودگی هوای تهران عملا غیرممکن است، به‌طوری به گفته محمد علیخانی رئیس کمیسیون حمل و نقل شورای شهر تهران در صورت نصب فیلتر دوده در اتوبوس‌ها، آنها تنها یک شبانه روز دوام می‌آورند که با توجه به هزینه 100 میلیون تومانی برای هر فیلتر دوده به هیچ وجه اقتصادی به نظر نمی‌رسد.در این میان حتی هزینه تعمیر و اورهال کردن اتوبوس‌های تهران نیز با توجه به افزایش قیمت‌ها منطقی به نظر نمی‌رسد، چرا که این هزینه حدود 500 میلیون تومان برای هر اتوبوس برآورد می‌شود.

 در طول چند ماه اخیر و با توجه به مشکل شدید کمبود اتوبوس و مینی‌بوس در تهران مدیریت شهری اقدام به خرید اتوبوس و مینی بوس در تعداد محدود کرده است که هفته گذشته بخش سوم آن به ناوگان اتوبوسرانی و مینی بوس تحویل داده شد.این اتوبوس‌ها بدون کمک دولت و با منابع شهرداری و اوراق مشارکت تامین شد که  به اعتقاد بسیاری نشان از تلاش مدیریت شهری برای حل مشکلات حمل و نقل عمومی تهران است.

با این حال مدیریت شهری تهران به‌ویژه اعضای شورای شهر مقصر اصلی عقب ماندگی حمل‌و نقل درون‌شهری تهران را بی‌توجهی دولت به اجرا قوانین مرتبط با این حوزه می‌داند.چالش‌های دولت و مدیریت شهری تهران بر سر اجرایی شدن مصوبات و پرداخت سهم دولت در توسعه حمل و نقل عمومی پایتخت موضوع جدیدی نیست.این چالش‌ها بارها در دوره‌های مختلف مدیریت شهری و دولت‌های مختلف وجود داشته است.شورایی‌ها معتقدند دولت‌ها با بی‌اعتنایی به مصوبات مجلس و حتی مصوبات خودشان عملا سیستم حمل نقل عمومی تهران و خود شهر را وارد بحران‌های مختلف کرد است.دولت بارها از وظایف خود سرباز زده است که از آخرین نمونه‌های آن صحبت‌های اوایل امسال حسن روحانی رئیس جمهوری است که اعلام کرد بر اساس مصوبه ستاد ملی کرونا دستور خرید فوری 5 هزار اتوبوس برای تهران صادر شده است.

در این میان مجلس شورای اسلامی با تصویب قوانین متعددی از جمله قانون حمایت از سامانه‌های حمل و نقل ریلی شهری و حومه مصوب سال ۸۵، قانون توسعه حمل و نقل عمومی و مدیریت مصرف سوخت مصوب ۸۶، قانون استفاده از تسهیلات حساب ذخیره ارزی برای حمل و نقل ریلی و عمومی شهری مصوب سال ۸۸، قانون هدفمند کردن یارانه‌ها مصوب سال ۸۸، قانون رسیدگی به تخلفات رانندگی مصوب سال ۸۹ و قانون هوای پاک مصوب سال ۹۶ دولت را موظف به اختصاص اعتبار در حوزه حمل و نقل عمومی درون شهری کرده است که تاکنون اقدام موثری دیده نشده است.

بر اساس قانون حمایت از سامانه‌های حمل و نقل درون شهری و حومه دولت می‌تواند تا 50 درصد هزینه ایجاد  مترو را در لوایح بودجه سنواتی کل کشور پیش بینی کرده و پرداخت کند.بر همین اساس و بر اساس طرح جامع حمل و نقل ریلی درون شهری تهران تا پایان سال 1420 اعتبار 20 هزار میلیارد  تومانی لازم است که حداقل مبلغ 10 هزار میلیارد تومان باید  توسط  دولت در بودجه کل کشور پیش بینی شود.

علاوه بر این دولت حتی سهم خود در یارانه بلیت مترو و اتوبوس را نیز پرداخت نمی‌کند.در حال حاضر قیمت تمام شده بلیت مترو و اتوبوس در تهران 15 هزار تومان محاسبه شده است که سهم دولت از این رقم 5 هزار تومان است.اگر تعداد سفرهای درون شهری روزانه تهران از طریق مترو و اتوبوس پیش از شیوع کرونا  را حدود 5 میلیون سفر در نظر بگیریم.بر این اساس دولت روزانه باید 25 میلیارد تومان یارانه بلیت به مدیریت شهری بپردازد که این رقم در سال به 9 هزار میلیارد تومان می‌رسد.در حال حاضر با کاهش 50 درصدی تعداد سفرها با مترو و اتوبوس این رقم به 4 هزار و 500 میلیارد تومان کاهش می‌یابد.البته باید به این نکته توجه داشت که با توجه به پرداخت نشدن همه سهم 5 هزار تومانی شهروندان از بلیت مترو و اتوبوس، دولت باید مبلغ بیشتری را به شهرداری پرداخت کند. در حال حاضر شهرداری تهران علاوه بر سهم خود، سهم دولت در این حوزه را نیز پرداخت می‌کند.

علاوه بر این در قانون استفاده از تسهیلات حساب ارزی حمل و نقل ریلی درون شهری یک میلیارد دلار برای تامین تجهیزات و احداث خطوط پیش بینی شده است که به گواه اعضای شورای شهر تهران تاکنون هیچ اعتباری از این محل برای مترو تهران تخصیص نیافته است.

در قانون رسیدگی به تخلفات رانندگی هم بنا بر این است که 60 درصد جرائم واصل شده در محدوده شهرها به شهرداری و دهیاری‌ها اختصاص پیدا کند که اساسا این موضوع در لایحه بودجه 1400 نادیده گرفته شده است.موضوعی که اعضای شورای شهر تهران نسبت به بازنگری آن در لایحه بودجه 1400 تاکید داشته‌اند.

این در حالی که بر اساس قانون هوای پاک هم دولت باید با ارائه تسهیلات  به جایگزین کردن خودروها و موتورسیکلت‌های فرسوده کمک کند.بی‌توجهی دولت به پرداخت منابع شهرداری تهران در شرایطی که کرونا آسیب‌های مالی بسیاری به سیستم حمل و نقل وارد کرده نیازمند توجه و اداره جدی دولت برای توسعه حمل و نقل تهران است، به‌ویژه آن که تشدید آلودگی هوا در تهران در دی ماه بار دیگر اهمییت توسعه سیستم حمل و نقل عمومی را نمایان کرد.