گزارش روزنامه‌ سازندگی پیرامون پیشنهاد مطرح شده از سوی علی اعطا رئیس کمیته معماری شورای شهر تهران درباره بازسازی تکیه دولت:

بازسازی شکوه از دست رفته

یکی از اعضای شورای شهر تهران پیشنهاد داده تا تکیه دولت بازسازی شود؛ اما آیا این امکان برای برپایی دوباره بنایی که زمینش در اختیار دادگستری و دیوان عالی کشور است، وجود دارد؟

به گزارش معاونت ارتباطات و امور بین الملل شورای اسلامی شهر تهران به نقل از روزنامه سازندگی، سالهای دهه هفتاد از سوی بعضی مسئوالن میراث فرهنگی پیشنهاد شد تا تکیه دولت با نام تکیه مردم دوباره ساخته شود. حالا تکیه دولت یا مردم چه فرقی می‌کند، وقتی تنها فقط نام و خاطرهای از بزرگترین سالن عزاداری سرپوشیده ایران باقی مانده است و دهه‌ها می‌آیند و می‌روند و طرح‌ها فقط پیشنهاد می‌شوند. با این حال هر سال که محرم و صفر می‌آید و زمان برپایی آیین های عاشورایی که می‌رسد، بسیاری یاد تکیه دولت می‌افتند. آنجا که امروز روی زمینش بانک ساخته‌اندو ساختمان دادگستری روی خرابه هایش خودنمایی میکند. امســال اما علی اعطا، عضو شورای شهر تهران با تکیه بر تحقیقات و طرحی که مسئولان میراث فرهنگی در سال‌های دهه هفتاد مطرح کردند پیشنهاد بازسازی تکیه دولت را مطرح کرد. اما آیا واقعا امکان بازسازی بزرگترین سالن سرپوشیده تعزیه و عزاداری در ایران وجود دارد؟ بانک به جای فرهنگ تکیه دولت تنها بنایی اســت که در ایران برای اجرای تعزیه ساخته شده است و شاید با توجه به اینکه هنر تعزیه، در ایران جان گرفته و اجرا می‌شود بتوان این تکیه را در جهان منحصربه‌فرد دانست. البته دیگر جز نام چیز دیگری از آن باقی نمانده است. مکانی که در عهد ناصرالدین شاه قاجار و به منظور اجرای مراسم تعزیه و برگزاری آیین های ســوگواری و روضه خوانی در روزهای تاسوعا و عاشورا درتهران قدیم برپا شــد نه فقط به دلیل اجرای مراســم تعزیه مهم بوده که از نظر معماری و جنبه‌های تاریخی هم ارزشمند بوده است‪. ‬این ساختمان در سوی جنوب شرقی کاخ گلستان و در جنوب غربی شمس‌العماره، شمال سبزه‌میدان و روبه‌روی مسجد شاه تهران قرار گرفته بود. بنای تکیه دولت در سال ‪1325 ‬تخریب شد و بیشتر زمین آن به زیربنای بانک تبدیل شد و در حال حاضر هم در اختیار دادگستری قرار دارد‪. ‬چرا تکیه مردم را نسازیم؟ در سالهای گذشته بارها پیشنهاد بازسازی تکیه دولت از سوی افراد و نهادهای مختلف عنوان شده اما تاکنون اتفاق خوشایندی درباره بازسازی شکوه ازدست‌رفته تکیه دولت نیفتاده است‪. ‬با این حال امسال علی اعطا، عضو شورای شــهر تهران در رشته توئیتی که در حساب کاربری خود منتشر کرد، خواستار بازسازی دوباره تکیه دولت شد. او با انتشار تصویری از این مکان نوشــت: «اینجــا تکیه دولت است. از بزرگترین تماشاخانه های تاریخ ایران به جز نام و تابلویی کوچک از ورودی بن‌بستی باریک به همین نام در ضلع شمال سبزه‌میدان در خیابان ١٥خرداد چیزی باقی نمانده است. نه! تابلوى کمال الملک را مگر مى شود ندید؟! اما از بنای عظیم تكیه دولت چیزى بر زمین نمانده است... امروز بازیابی و بازسازی تکیه دولت معطوف به نیازهاى شهر و هویت شهرى، دغدغه‌های ملى است‪. ‬استاد عزیز ما، دکتر اسکندر مختاری سال ٧٤ پیگــردی تکیه دولت را انجــام داد و طرحی زیر نظر مرحوم دکتر شیرازی تهیه کرد. صحبت بر سر بازسازى بنا بود... تکیه باید در جایى از شــهر واقع شود كه عناصر مختلف شهری را به هم پیوند بدهد. محل فعلی تکیه دولت بهترین گزینه برای ساخت یک تکیه ملى اســت. چــرا در محل تکیه دولــت، امروز تکیه مردم را نســازیم؟ دیدم دکتر مختاری گفته است بخشى از پی تکیه دولت هنوز ممکن است آنجا مدفون باشد‪.«می توان‬ تکیه دولت را دوباره ساخت؟ اما آیــا امکان بازســازی تکیه دولت با وجود ســاختمان‌هایی که روی زمین این مکان در طول ســال ها ســاخته شده وجود دارد؟ اسکندر مختاری، معمار برجسته ایرانی که تحقیقات فراوانی درباره تکیه دولت انجام داده و موفق شــده طرح پالن تکیه را بازسازی کند، در پاسخ به این سوال به سازندگی می‌گوید: «بله. امکان بازسازی تکیه دولت وجود دارد و بیشتر محوطهای که تکیه در آن قرار داشت هنوز آزاد است. این محوطه بین کاخ گلستان و بانک ملی بازار قرار دارد‪.« ‬از تکیه دولت هیچ نقشه ســاختمانی باقی نمانده اســت؛ با این حــال در دهه هفتاد تحقیقاتــی برای به دست آوردن نقشه آن انجام شــد. مختاری درباره این موضوع می‌گوید: «در سال 74 محوطه آزاد را که روی آن ساختمانی بنا نشده تمیز و بازیابی کردیم و بالفاصله پالن تکیه دولت اســتخراج شــد. دادگستری به ما 10 روز فرصت داده بود که در آن قســمت کاوش کنیم، به محض اینکه پالن معلوم شد درخواست کردیم تا زمان بیشتری برای جست‌وجو در اختیار ما قرار دهند، سه روز دیگر فرصت گشتن در خرابه های تکیه دولت به ما داده شد. در همان محل 5000 هزار کاشی شکسته پیدا شــد که جایی در خرابه‌ها آن را انبار کرده بودند. حتی بخشی از یک چهره در میان کاشی‌هایی که همه تصاویر غیرانسانی بودند پیدا کردیم. این کاوشها و تصاویری که از این مکان به جای مانده و همچنین توصیفاتی که در سفرنامه برخی تاریخ نگاران خارجی از تکیه دولت باقی است، باعث شد تا سال 98 کتابی درباره معماری تکیه دولت گردآوری کنم. چرا باید تکیه دولت بازسازی شود؟ اگر چه تکیه دولت ساختمانی ازدسترفته است، اما این سوال مطرح می‌شود که لزوم بازسازی چنین مکانی که فقط نامی از آن در تاریخ مانده، چیســت؟ مختاری در پاســخ به این پرسش می‌گوید: «در کشورهای دیگر مرسوم اســت بناهای از بین رفته را که یادگار دورهای مشــخص از لحاظ فرهنگی یا معماری بوده‌اند دوباره بازســازی کنند. به طور نمونه بنایی در آلمان اســت به نام «پتســدام»که زمانی در آلمان شرقی بود اما جنگ باعث تخریب آن شد و پس از ادغام دو آلمان آن را دوباره ساختند‪.« ‬مختاری ادامه می‌دهد: «آیین‌هایی که در تکیه دولت برگزار می‌شد باشکوه و مفصل بود و نه فقط مردم تهران که حتی از کشــورهای دیگر هم برای تماشــای تعزیه و شبیه خوانی و همچنین عزاداری های محرم در این مکان جمع می‌شدند. با این حال آنچه تکیه دولت را بااهمیت می‌کند معماری آن اســت که گفته می‌شود از آلبرت هال لندن تاثیر گرفته اما بر اساس مطالعاتی که من انجام دادم این تکیه منحصربه‌فرداســت. زیرا به طــور کامل بنایی مذهبی است و برای تعزیه طراحی شده است به همین دلیل جزئی از میراث فرهنگی و معماری ایران به حساب می‌آید و ارزش بازسازی دارد‪.« ‬در ســال‌های گذشــته بارهــا درباره بازسازی این مکان گفته شده اما هیچگاه عملی نشده است. مختاری درباره دلیل به ســرانجام نرسیدن طرح بازسازی تکیه دولت می‌گوید:«ســال 75 در میراث فرهنگــی فعالیت می‌کردم و طرحی را درباره بازسازی تکیه دولت آماده کردیم و به دادگســتری دادیم اما گویی موضوع بد منتقل شــده بود و آنها فکر می‌کردند که ما میخواهیم تکیه شــاه را دوباره سازی کنیم. این در حالی است که معماری این بنا و فعالیتی که در آن انجام می‌شده بر اساس مراسم تعزیه و عزاداری طراحی شده بود‪. ‬به همین دلیل برای اینکه شــبهات در این زمینه کم شود نام «تکیه مردم»را برای آن انتخاب کردیم اما باز هم تاثیری نداشت‪.« ‬اما از آن همه شکوه چیزی حتی برای نمایش در موزه‌ها هم باقی نمانده اســت‪. ‬مختاری درباره دلیل بی میراث ماندن تکیه دولت می‌گوید: «از مکانی که زمانی بین 10 تا 12 هزار نفر را در خود برای تماشا جای میداد هیچ چیزی بر جای نمانده است‪. ‬حتی گزارشهایی از حضور فیل و شــتر در بعضی از تعزیه‌های اجرا شــده در این مکان وجود دارد امــا در دهه 20 حراجی برگزار می‌کنند و اموال تکیه دولت فروخته می‌شود. در حال حاضر فقط لیست اموال وجود دارد که نشان می‌دهد تعداد فراوانی مبلمان، لوســترهای عظیــم و پرده‌هایی زربافت در این مکان بوده. اما دولت به پول احتیاج داشته و به همین دلیل تکیه دولت و اموال آن را می‌فروشد‪.«