روح شهر و اخلاق شهروندی
روح شهر و اخلاق شهروندی
شهردار تهران اخیرا طی اظهاراتی به غفلت صورت‌گرفته از موضوع اخلاق شهروندی و ضرورت تقویت روح و روان شهر اشاره و تأکید کرده که تهران به‌شدت از ضعف اخلاق شهروندی رنج می‌برد. به‌گفته آقاي نجفي براي توسعه اخلاق شهروندي بايد بيش از هر چيز به محبت، ايثار، فداكاري و عاطفه شهروندان توجه كرده و آن را تقويت كنيم.
چنان‌كه آقاي شهردار هم به درستي مورد تأكيد قرار دادند شهر هم داراي روح است و هم جسم؛ نگاه تك‌بُعدي و سخت‌افزاري به شهر طي سال‌هاي گذشته، اخلاق شهروندي را دچار آسيب‌هاي جدي كرده است. در اين رابطه، از معصومين عليهم‌السلام حديث داريم با اين مضمون كه تأكيد دارند؛ وقت خود را به 3 قسمت تقسيم كنيد و يك قسمت آن را به تفريحات سالم اختصاص دهيد و قوام آن دو بخش ديگر هم در گروِ وجود تفريحات سالم در زندگي انسان‌ها خواهد بود. بر اين اساس مديران شهري بايد به اين مهم توجه داشته باشند كه فضاهاي مناسبي را براي روح و روان شهروندان و تفريحات سالم آنها درنظر بگيرند.
برخي معضلات شهري مانند ترافيك و آلودگي موجب شده كه اخلاق شهروندي به‌شدت دچار آسيب بشود؛ براي مثال آستانه تحمل شهروندي كه در شرايط ترافيك گرفتار شده و با ضيق زمان در رسيدگي به امور شخصي خود مواجه است، كاهش پيدا مي‌كند و مباحثي نظير از خودگذشتگي، ايثار و اخلاق زير پا گذاشته مي‌شود و بالطبع حقوق ديگران هم ناديده گرفته و پايمال مي‌شود. مديران شهري بايد توجه داشته باشند كه شرايطي را در شهر ايجاد كنند كه شهروندان تا حد امكان در چنين شرايطي قرار نگيرند. بر همين اساس، بايد تأكيد كرد كه جسم و روح شهر دو مقوله مجزا نيستند؛ روح شهر زماني در وضعيت سالم قرار خواهد داشت كه جسم آن كاركرد خود را به درستي انجام دهد.مطابق آماري كه اخيرا منتشر شد، تهران جزو خشن‌ترين شهرهاي دنيا معرفي شده است. اين موضوع مويد اين است كه در تهران شرايط درخور و مناسب به لحاظ اخلاق شهروندي و فرهنگ عمومي نداريم.
بخشي از اين مسئله به آموزش شهروندان باز مي‌گردد؛ قوانين و مقررات راهنمايي كه ما در كشور داريم در تمام دنيا يكسان است، اما دليل اينكه همين قوانين در جامعه ما رعايت نمي‌شوند به نهادينه نشدن اين مقررات در ميان مردم مربوط است. توجه به آموزش به‌منظور نهادينه كردن قوانين و اخلاق شهروندي بسيار حياتي است.
اين در واقع يك كار عميق فرهنگي خواهد بود كه در كوتاه‌مدت به ثمر نخواهد نشست و نيازمند يك پروسه زماني نسبتا طولاني است. تصور اينكه وظيفه ارتقاي اخلاق شهروندي صرفا بر عهده شهرداري است، اشتباه است. در اين ميان همه دستگاه‌هاي دولتي و حكومتي كه در امور فرهنگي، اجتماعي و آموزشي فعاليت دارند بايد در هماهنگي با يكديگر به اين امر اهتمام بورزند؛ دولت از طريق گنجاندن واحدهاي درسي و آموزش آنها در مدارس مي‌تواند نقش مؤثري در جهت تقويت اخلاق شهروندي ايفا كند.
نقش خود شهروندان و سمن‌ها حتي مهم‌تر از دستگاه‌هاي دولتي است كه مي‌توانند به‌صورت خودجوش خلأ‌هاي فرهنگي را پر كرده و به نيازهاي جامعه پاسخ بگويند. شهرداري تهران هم نخستين گام‌ها را در اين زمينه برداشته است؛ تعيين و انتصاب يك مسئول به رياست كارگروه موسوم به اخلاق شهروندي و ماموريت تدوين منشور اخلاق شهروندي ازجمله اقداماتي هستند كه نشان مي‌دهد مجموعه جديد مديريت شهري تهران توجه ويژه‌اي به مسئله اخلاق شهروندي و به‌طور كلي روح و روان شهر دارد.
سید ابراهیم امینی
نایب رئیس شورای شهر تهران
