• ٩ بهمن ١٣٩٥-
  • دسته بندی : اخبار
  • شماره خبر : ٧٥٥٥
ایمنی ساختمانهای بلند مرتبه منطقه 22

ایمنی ساختمانهای بلند مرتبه منطقه 22


رشد جمعيت و مهاجرت به شهرها باعث گسترش شهر و روي آوردن شهروندان به ساختمانهاي بلند مرتبه و متراكم مي گردد. هر چند در تعريف پایداری شهرها به تراکم مراکز شهری توجه شده است اما بسیاری از برج‌ و ساختمانهاي واقع در مراکز شهرها خود عامل اصلی ناپایداری محسوب می‌شوند.
از دیدگاه مهندسی ساختمان، هنگامی يك بنا را بلند می نامند که ارتفاع آن نیروهای جانبی ناشی از زلزله و باد بر طراحی آن تاثیر قابل توجهی بگذارد و بر این مبنا از“ لحاظ ارتفاع، ساختمان های بیشتر از ١٠ طبقه را ساختمان بلند بشمار می آورند“ .
بر طبق مبحث ٢١ مقررات ملي ساختمان، ساختمان هاي مسكوني ٩ تا١٣ طبقه كه محل استقرار، مراجعه و انجام فعاليتهاي اداري، تجاري و سكونت مي باشند در زمره ساختمانهاي با درجه أهميت زياد و به اين ترتيب ساختمانهاي با طبقات ١٤ تا ٢٠ جزء ساختمانهاي با درجه أهميت بسيار زياد و ساختمانهاي بيشتر از ٢٠ طبقه نيز با درجه أهميت ويژه طبقه بندي مي شوند.
در خصوص تاریخچه بلند مرتبه سازی در ايران، شمس العماره در طول ٢٢٠ سال از تاريخ ٢٥٠ ساله تهران با ٧ طبقه و ٢٠ متر ارتفاع به عنوان بلندترين ساختمان محسوب مي شد.
نخستین ساختمان بلند تهران با ١٢ طبقه، توسط مهندس هوشمنگ خانشقاقی در خیابان نادری (جمهوری فعلی) در سال ١٣٣٢ ساخته شد. اسکلت این ساختمان از بتن مسلح است.
بعد از آن در فاصله سالهای ٤١-١٣٣١ در محل تقاطع خیابان فردوسی و جمهوری ساختمان تجاری ١٦ طبقه ای به نام ساختمان پلاسکو ساخته شد. این اولین ساختمان بلند با اسکلت فلزی در ایران بود كه متاسفانه در حادثه اخيرآتش سوزي به كلي تخريب شد. این ساختمان به دلیل وجود اشکالات موجود هیچگاه از شهرداری مجوز پایان کار نگرفت.
طبق بازديدهاي ميـداني و بررسـي كليـه اسـناد و مـدارك و مسـتندات مربوط مجموعاً تعداد ٩٠٨ بلوک ساختمان بلندمرتبه در شهر تهران شناسايي شده است كه از اين ميان تعداد ٦٦٥ بلوک با بيش از ١٢ طبقه مي باشد و بخش قابل توجهي از آنها در منطقه ٢٢ واقع شده اند.

منطقه ٢٢ تهران جدیدترین منطقه شهری در پایتخت ایران است، با وسعتی حدود ١٢٠٠٠ هکتار، در شمال غربی‌ترین بخش تهران واقع شده است.

اين منطقه در سال ٧٩ با هدف ايجاد قطب‌ گردشگري و تامين خدمات رفاهي إيجاد شد تا كمبود نيازهاي طبيعي اما غيرمسكوني ساكنان فعلي و آتي كلان‌شهر تهران را جبران كند. در اين سال‌ها اگر چه تعدادي پروژه گردشگري از جمله درياچه چيتگر و يكي، دو پارك جنگلي در منطقه ٢٢ به اجرا درآمد اما اشغال سطح گسترده‌اي از آسمان اين منطقه توسط بلندمرتبه‌هاي مسكوني و تجاري، كار ايجاد ساير پروژه‌هاي تفريحي را از اولويت انداخت و عملا چهره منطقه‌ ٢٢ را كه قرار بود پاسخگوي نياز كل شهر به خدمات رفاهي باشد تحت‌الشعاع قرار داد.
برج سازی های بی رویه در منطقه ٢٢ سبب افزایش جمعیت و جمعیت پذیری شهر تهران شده كه به طور کلی منطبق بر اصول شهرسازی نيستند.
علي رغم اينكه نرخ جمعیت پذیری برای منطقه ٢٢ تا افق سال ١٤٠٤، حدود ٥٠٠ هزار نفر تعیین شده است اما هم اکنون با اسکان جمعیت در واحدهایی که در این منطقه ساخته شده یا در حال ساخت است، از نظر رشد جمعیتی در سقف جمعیتی تعریف شده، عملا یک دهه زودتر به این رشد رسیده است. گزارش پروانه های ساختمانی صادر شده توسط شهرداری های کشور در فصل پاییز سال ١٣٩٢ كه توسط مركز آمار ايران منتشر شده نشان می دهد: بیش از ٢٢ درصد زیربنای پیش بینی شده در پروانه های ساختمانی تهران، برای منطقه ٢٢ در منتهی الیه غربی پایتخت در نظر گرفته شده است.
وجود برج‌هاي آماده و در حال ساخت، جمعيتي به مراتب بيش‌از حدنصاب در اين منطقه، بازگذاري كرده است كه علاوه بر فشار جمعيتي بر اين پهنه، منطقه را با معضلات عديده اي نظير كمبود شديد سرانه آموزشي و نيز مشكلات زيست محيطي چشم گيري مواجه نموده است. از سوي ديگر موقعيت جغرافيايي منطقه ٢٢ در منتهي‌اليه شمال‌غرب تهران قرار دارد و براي محيط‌زيست پايتخت نقطه استراتژيك محسوب مي‌شود و به عنوان كريدور هواي تازه و ورود جريان باد به حساب مي آيد. باد غربی تهران از سمت شهریار به برج های منطقه ٢٢ برخورد کرده و در همان جا منحرف می شود و این مسئله چند سالی است که کار را برای مقابله با آلودگی هوا سخت تر کرده است و آنچه در سال‌هاي اخير رخ داده است مانع از تحقق شرایط زيست محيطي مطلوب برای اين منطقه شده است. همچنين ويژگيهاي گردشگري منطقه را كه هدف توسعه این منطقه به شمار مي رفت با تجاوز به حريم مراكز گردشگري نظير درياچه خليج فارس با مشکلاتی مواجه نموده است.
از سوي ديگر به‌ لحاظ علمي معمول نیست که ساختمان‌های بلندمرتبه بدون حریم ساخته شوند یا بدون پیش‌بینی حریم در اطراف آن ساختمان‌های بلندمرتبه دیگری ساخته شود. ولي مساله این است که به دليل قيمت زمين در بيشتر اين ساختمان ها اصلا مسئله حریم رعایت نشده و اين


امر پیشگیری را کاهش و ضریب خطر را افزایش و امداد رسانی را سخت و با چالش هاي أساسي مواجه می کند.

از دیدگاه مقاومت دربرابر حریق ساختمان بلند ساختمانی است که تخلیه اضطراری در هنگام حریق به خاطر ارتفاع زیاد ضمن موارد ایمنی و پیشگیری مهار آتش دستورالعمل مخصوص دارد.
برخلاف تصور عموم زلزله مهمترین عامل تخریب در سازه های بلند نیست و زلزله در مقام دوم مطرح است. در همین راستا شهر توکیو که شهری زلزله خیز به شمار می رود، آسمانخراش های 50 تا 60 طبقه حتی روی گسل احداث می شود که خارج از طراحی سازه با مقاومت در برابر زلزله که امری طبیعی و با طی یک سری روال مهندسی نتیجه حاصل می کردد، اغلب محاسبات و طراحی ها جهت مقابله با باد و آتش سوزی بوده است که در صورت تخریب سازه ناشی از نرم شدگی و گسیختیگی عضوی از سازه بر اثر عوامل جانبی و یا گرما و انفجار، از فرآیند تخریب پیش رونده (Progressive Collapse) که در این نوع خرابی با از دست رفتن یکی از اعضای سازه‌ای اصلی، سایر اعضاء قادر به تحمل بارهای اضافی نبوده و با خرابی پی‌درپی، درنهایت کل ساختمان آوار می‌شود، جلوگیری بعمل آید.


"عمق فاجعه فراتر از فروریختن یک ساختمان است"
تاب آوردن یک ساختمان در برابر آتش به نوع طراحی سازه آن بستگی دارد و نه قدیمی یا جدید بودن آن. متأسفانه تفاوت ساختمان‌های جدید با ساختمان های قدیمی، فقط مقاومت آن‌ها در برابر زلزله است و نه آتش. تا لحظه نگارش این نوشتار، در ایران هنوز طرح سازه‌ها در برابر آتش الزامی نبوده و حتی در آیین‌نامه‌های طراحی ساختمان‌های ایران (ازجمله مبحث دهم مقررات ملی ساختمان) وارد نشده است. تأکید بر قدیمی بودن ساختمان پلاسکو در گزارش‌ها، غیر کارشناسی و گمراه‌کننده است و این سرنوشت شوم می‌تواند در انتظار تک‌تک برج‌های اسکلت فلزی غیر مقاوم در برابر آتش و البته پرزرق‌وبرق جدید و امروزی در هر جای دنیا باشد.
٤٠ شاخص ایمنی شامل پله‌های فرار، حسگرهای اطفاء حریق، زنگ‌های هشدار دهنده، جعبه ها آتش نشانی شامل شیلنگ و رایزر، معابر خروجی در هنگام حوادث، فاصله و عرض پله‌ها و مکان یابی آسانسورها و غيره در نظر گرفته می‌شود كه در صورت بي توجهي به اين موارد ساختمان فاقد استاندارد ايمني خواهد بود.
ساختمانهاي منطقه ٢٢ به جهت بافت و زير ساختهاي جديد غالبا داراي تاييديه ايمني هستند به جز شهرك گلستان و شهرك اميريه كه محدوديت قانونی داشته و مجاز به ساخت و ساز نهايتا بالای ٣ طبقه نیستند، ساختمانهاي ضلع شمالي و جنوبي بزرگراه همت غالبا بلندمرتبه و بر أساس شاخص و دستورالعمل هاي ايمني سازمان ايمني و آتش نشاني ساخته شده است. بر طبق برسي هاي به عمل آمده، از سال ٨١ به بعد يك نماينده از سازمان آتش نشاني در اين خصوص در منطقه مستقر است و مجوز ساخت كليه ساختمانها با تاييديه ايمني انجام می گیرد. تنها مشكلي كه در بحث ايمني وجود دارد، وجود سازه هاي فلزي قبل از سال ٩٣ است كه فاقد پوشش ضد حريق هستند و چون مبحث سوم مقررات ملي ساختمان تحت عنوان حفاظت ساختمانها در مقابل حريق در سال ٩٣ إجرائي شد، ساختمانهاي با اسكلت فلزي در مواقع آتش سوزي در سالهاي ما قبل آن از در مواقع آتش سوزي از ايمني لازم برخوردار نيستند و دچار افت مقاومت، اتصالات و نهایت گسیختگی و از هم پاشیدگی سازه می شود.

از ساختمانهاي بلند مرتبه قديمي تهران مي توان به ساختمان شيشه اي بانك تجارت واقع در خيابان طالقاني اشاره كرد كه داراي اسكلت فلزي با پوشش ضدحريق است.
تهران در مقایسه با ٢٠٠ شهر جهان به لحاظ بلندمرتبه‌ سازی، رتبه ١١ را دارد که از این منظر با شهرهای توسعه یافته رقابت می‌کند اما به لحاظ ایمنی ساختمان‌ها در برابر حوادث غیرمترقبه، رتبه زیر ١٠٠ را دارد.
واحد اطلاعات اقتصادی اکونومیست ٥٠ شهر مهم جهان را بر اساس شاخصی به نام شاخص شهرهای ایمن رده بندی کرده که بر اساس آن تهران بالاتر از جاکارتا،‌ پایتخت اندونزی در رتبه ٤٩ قرار گرفته است.شاخص شهرهای ایمن بر پایه فاکتورهایی مثل امنیت دیجیتال، امنیت بهداشتی، ایمنی زیرساختی، و ایمنی شخصی تهیه شده است و به هر شهر در این شاخص نمره ای از صفر تا ١٠٠ داده شده است. هرچه نمره شهری بیشتر باشد دلالت بر وجود امنیت و ایمنی بیشتر در آن شهر دارد. توکیو، پایتخت ژاپن در صدر این رده بندی قرار گرفته و نمره ٨٥/٦٣ را در شاخص شهرهای ایمن به دست آورده است. سنگاپور با نمره ٨٤/٦١ در رتبه دوم و اوساکای ژاپن با نمره ٨٢/٣٦ در رتبه سوم از این نظر قرار گرفته اند. شهرهای استکهلم، آمستردام، سیدنی، زوریخ، تورنتو، ملبورن، و نیویورک نیز به ترتیب رتبه های چهارم تا دهم را به خود اختصاص داده اند.

ارتقا شاخص هاي ايمني در ساختمان با اتخاذ تدابير مديريتي كاملا امكان پذير بوده و اقداماتي نظير اهرم شرکت‌های بیمه از اين دست اقدامات است. الزام نقل و انتقال املاک به داشتن گواهی بیمه، به‌ صورت خودکار باعث می‌شود ساختمان‌های فاقد ایمنی در برابر حریق، به‌خصوص ساختمان‌های عمومی همچون برج‌های تجاری، اداری و خدماتی به امکانات و سیستم‌های روز بازدارنده آتش‌سوزی و مهار حریق مجهز شوند. در این الگو، مالکان ساختمان‌های پرخطر در تهران که عمدتاً نهادها و اشخاص حقوقی هستند، پیش از انتقال سرقفلی یا اجاره واحدها، موظف به اخذ گواهی بیمه می‌شوند و شرکت‌های بیمه نیز برای صدور گواهینامه، مدارک مستند دال بر وجود مدیریت نگهداری و سرویس ساختمان را طلب می‌کنند.

قطعا وزارت راه وشهرسازی، سازمان نظام مهندسی ساختمان و شهرداری تهران مسوولیت اصلي برای پیگیری مقاوم‌سازی ساختمان‌ها به خصوص ساختمان‌های قدیمی و همچنین اعمال مدیریت برای تعمیر و نگهداری از همه ساختمان‌ها دارند. وظیفه هر سه نهاد یاد شده در ارتباط با این موضوع آن است که بدون هیچ گونه ملاحظه‌کاری و اغماض براساس ضوابط و مقررات موجود پیگیر ایمن‌سازی حجم گسترده ساختمان‌ها و برج‌های قدیمی مشابه پلاسکو در پایتخت و سایر شهرها باشند. هر چند كه به عقيده اينجانب يكپارچه سازي ايمني به معناي كامل يكي از بهترين راهكارها است.


معصومه آباد
عضو و رييس كميته ايمني و مديريت بحران شوراي اسلامي شهر تهرات

 

نظرات بینندگان
این خبر فاقد نظر می باشد
نظر شما
نام :
ایمیل : 
*نظرات :
متن تصویر: