محمد سالاری

مناسب سازی شهر ؛ کانون توجه شورای پنجم شهر تهران

موضوع معلولیت به مثابه پدیده ای زیستی و اجتماعی، واقعیتی است که تمام جوامع بشری صرف نظر از میزان توسعه یافتگی با آن دست به گریبان هستند. پس از دهه هفتاد میلادی در کشورهای مختلف دنیا «مناسب سازی اماکن عمومی» و انطباق آن با نیازهای افراد دارای معلولیت، در دستور کار قرار گرفت. بطوری که در بند 12قطعنامه 1982در مجمع عمومی سازمان ملل متحد، تحت عنوان «برنامه اقدام جهانی برای معلولین» چنین آمده است: «برابری فرصت ها در کشورهای در حال توسعه به فرآیندی اطلاق میشود که از طریق آن نظام کلی جامعه نظیر محیط فیزیکی و فرهنگی، مسکن، حمل و نقل، خدمات اجتماعی و بهداشتی، فرصت های شغلی و آموزشی، زندگی اجتماعی و فرهنگی از جمله تسهیلات ورزشی و تفریحی در دسترس همه افراد جامعه بخصوص افراد کم توان قرار گیرد.» با وجود گذشتِ قریب به چهار دهه از زمان تصویب قطعنامه، کلانشهر تهران علیرغم رشد و توسعه شهری، از نظر مناسب سازی محیطی برای افرادِ با نیازهای خاص، در مراحل ابتدایی قرار دارد و فراهم نبودن زیرساختهای لازم برای افراد معلول و کمتوان جسمی و حرکتی، دسترسی آنان به امکانات شهری را با مشکل مواجه کرده است.

شورای وقت شهر تهران در تاریخ 1384/4/14طرح «الزام شهرداری تهران به مناسب سازی فضاهای شهری برای جانبازان و معلولین جسمی-حرکتی» را مصوب نمود اما علی رغم گذشت قریب به 15سال از زمان تصویب طرح مزبور، چشم انداز امروز پایتخت، فضاهای شهری ایمن و مناسب را برای گروه های هدف تداعی نمی کند. با روی کار آمدن شورای پنجم از نیمه دوم سال 96و از زمان گزینش دکتر حناچی در سمت شهردار پایتخت، شعار «تهران شهری برای همه» به عنوان اولویت نخست مدیریت شهری مطرح شد. همچنین این موضوع در کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر تهران بصورت خاص در  هنگام تهیه برنامه پنج ساله سوم توسعه شهر تهران  مصوب دی 97 مورد توجه قرار گرفت و ماده 47 برنامه به این موضوع اختصاص داده شد. و شهرداری مکلف شد با مشارکت انجمن ها و ستاد مناسب سازی « برنامه جامع عملیاتی مناسب سازی اماکن، معابر، فضاهای عمومی و ایستگاه های حمل و نقل درون شهری به نفکیک مناطق 22 گانه»  را تهیه نماید که در دست انجام است و قرار است تا پایان سال 99 جهت شفاف سازی در سامانه شهرسازی و معماری قرار گیرد.

در طول دو سال گذشته اقدامات متعددی در حوزه بودجه ریزی، عملیات اجراییِ مناسب سازی و فعال سازی واحدهای ستادی و اجرایی، پیگیری و به انجام رسید. شورای اسلامی شهر تهران نیز در قالب لایحه بودجه 1399شهرداری تهران در راستای حرکتی اثرگذار در امر مناسب سازی فضاهای عمومی شهری برای آحاد شهروندان؛ نسبت به تصویب اعتباری قریب به 900میلیارد تومان در بخش مناسب سازی اقدام نمود.  افزایش قریب به 10برابری اعتبار حوزه مناسب سازی در بودجه سال رجاری شهر تهران نسبت به سال گذشته نشان می دهد که مدیریت شهری درسال جاری که سالی دستاورد محور و مبتنی بر تمرکز بر اولویت ها و شعارهای اساسی مدیریت شهری تعیین شده است، گام های جدی و مستحکم در جهت عمل به وعده ها و نیز برآورده نمودن انتظارات به حق بخش مهمی از شهروندان، بردارد.

اختصاص 300میلیارد تومان اعتبار تحت عنوان ساماندهی و مناسب سازی پیاده روها برای نخستین بار و با اولویت خیابان کامل ذیل معاونت فنی و عمرانی شهرداری تهران، مهمترین تصمیم مدیریت شهری برای عملیاتی شدن خواستِ به حقِ معلولین و جانبازان محسوب می شود. مطابق با برنامه ریزی های صورت گرفته ی منتجِ از مطالعات، قریب به 500کیلومتر از پیاده روهای سطح شهر تهران در سال جاری از محل این ردیف بهسازی و مناسب سازی خواهد شد که در صورت تحقق برنامه فوق که از مهمترین اولویت ها و دغدغه های کمیسیون شهرسازی و معماری نیز محسوب می شود، میتوان از آن به عنوان یکی از مهمترین اقدامات انسان محورانه ی مدیریت شهری تهران طی دهه های گذشته یاد کرد.

همچنین اختصاص 34.8میلیارد تومان اعتبار به تفکیک مناطق 22گانه تحت عنوان «روان سازی عبور و مرور پیاده»،  14.3 میلیارد تومان اعتبار برای مناسب سازی فضاهای ورزشی تحت اختیار شهرداری به منظور استفاده کامل معلولین از این قبیل فضاها و سرانه های خدماتی، 12.4میلیارد تومان اعتبار به منظور مناسب سازی فضاهای فرهنگی و هنری، 3.6 میلیارد تومان برای مناسب سازی سراهای محله، 15.7میلیارد تومان برای مناسب سازی و بهسازی ساختمان های اداری تحت تملک شهرداری تهران، اختصاص 23.8میلیارد تومان برای مناسب سازی بوستان ها و تفرجگاه های سطح شهر تهران، 52.5میلیارد تومان برای مناسب سازی و تسهیل تردد معلولین در پایانه و ایستگاههای حمل و نقل عمومی ریلی و غیر ریلی و نهایتاً 330میلیون تومان برای مناسب سازی کتابخانه ها و قرائت خانه های سطح شهر تهران که در قالب تبصره 31بودجه و به منظور هزینه کرد مشخص در این حوزه ها گنجانده شده و مجموعاً حدود 124میلیارد تومان اعتبار تخصیصی را در بر میگیرد ، با رویکرد جامع نگری در ارائه خدمات و بسترسازی لازم با هدف افزایش کنش گری و نقش آفرینی معلولین در فضاهای شهری و برای نخستین بار در طی سنوات گذشته مدیریت شهری پایتخت مورد تصویب شورا قرار گرفته است.

با عنایت به آنکه مدیریت شهری در دوره های پیشین از الزام پروژه های عملیاتی شهرداری تهران به رعایت ضوابط مربوط به مناسب سازی فضاهای شهری و لحاظ نمودن این امر به عنوان پیوست لاینفک از مطالعات توجیهی پروژه های در دست احداث غفلت ورزیده بود و همین امر نقش اساسی و غیر قابل انکار در کندیِ روند مناسب سازی، اتلاف منابع و تخصیص اعتبار مجدد برای پروژه های افتتاح شده داشت، شورای پنجم شهر تهران به منظور رفع این مساله، در لایحه بودجه 1399با تغییر عناوین ردیف های احداث بوستان و تفرجگاه، ساماندهی میادین و معابر و احداث سرویس بهداشتی که غالباً دربرگیرنده پروژه های ناتمام و احداثی شهر تهران میباشند و الزام آور نمودن موضوع مناسب سازی به ردیف های فوق الذکر و تغییر شرح خدمات آن، شهرداری را بصورت توامان ملزم به تکمیل پروژه و پیاده سازی ضوابط مناسب سازی کرد .

نهایتا آنکه نابسامان بودن فضاهای شهری و عدم انطباق آنها با نیازها و خواسته های آحاد شهروندان، موجب انزوا و طرد بخشی از اقشار آسیب پذیر پایتخت و محروم شدن جامعه از توانمندی ها و استعداد این افراد در تصمیم گیری ها میشود و لذا ساماندهی و مناسب سازی دوباره این فضاها، به واقع بازگرداندن این افراد به زندگی اجتماعی و فعالیت دوباره است که هرچند از وظایف ذاتی و اولیه تمامی سازمان ها و دستگاههای ذیربط اعم از دولتی و عمومی در کشور بوده اما برای سالیان سال از کانون توجه مدیران دور بوده و اکنون و با همت جامعه معلولین و تلاش نمایندگان مردم در مدیریت شهری تهران، این امر بیش از هر زمان دیگری امکان تحقق داشته و امید به ظهور و بروز عینی آن میرود.

رییس کمیسیون شهرسازی و معماری

منبع: همشهری