زهرا صدراعظم نوری:
روز جهانی بدون خودرو فقط یک روز خاص نباشد
رییس کمیسیون سلامت، محیط زیست و خدمات شهری
از زمان حرکت نخستین وسیله نقلیه موتوری در خیابان‌ها در سال1886، تا امروز با بیش از یک‌میلیارد خودرو در جاده‌های سراسر جهان، گاهی اوقات به‌نظر می‌رسد که راه گریزی از آلودگی هوا و صدا و خطرات و پیامدهای مرتبط با آنها وجود ندارد. روز جهانی بدون خودرو یک رویداد بین‌المللی است که از سال2000 در سراسر شهرهای دنیا به رسمیت شناخته شد و در واقع این فرصت را فراهم می‌کند که حداقل در طول سال یک روز در سال با جایگزینی روش‌هایی چون دوچرخه سواری، پیاده‌روی یا حمل‌ونقل عمومی از استفاده از وسایل نقلیه شخصی که مهم‌ترین عامل آلودگی هوا در شهرهای بزرگ نظیر تهران شناخته شده، اجتناب شود. در روز بدون خودرو سعی بر آن است که با تشویق مردم برای وابستگی کمتر به اتومبیل و شناسایی گزینه‌های جایگزین، هر فرد سهمی در کاهش گرمایش جهانی حداقل برای یک روز داشته باشد و ردپای کمتری از خود در محیط‌زیست برجای گذارد.
روز جهانی بدون خودرو برای افزایش آگاهی در مورد این نگرانی‌ها و کمک به کاهش آلاینده‌ها عالی است؛ به‌عنوان نمونه وقتی بنزین توسط وسیله نقلیه سوزانده می‌شود، آلاینده‌ها ساطع می‌شوند. بخارهای بنزین در هوا منتشر می‌شوند. این مشکل حتی در زمان سوختگیری از مخازن نیز اتفاق می‌افتد. ذرات معلق، اکسیدهای نیتروژن، هیدروکربن ها و منواکسیدکربن 4 آلاینده مهم حاصله از وسایل نقلیه معرفی شده‌اند که برای سلامت انسان خطرناک هستند و با کاهش مصرف سوخت میزان انتشار آنها نیز کاهش خواهد یافت. طی بررسی انجام شده در یکی از شهرهای کوچک در سرزمین فلسطین اشغالی، در روز بدون خودرو، میزان غلظت اکسیدهای نیتروژن 99درصد کاهش داشته است.
طبق گزارش واشنگتن پست، این رویداد در توسعه و بهبود حمل‌ونقل جمعی، ترویج دوچرخه سواری و پیاده‌روی برای مراکز خرید و یا مشاغلی که به خانه نزدیک تر هستند مناسب است. حتی مطالعات نشان داد که برای ترددهای کوتاه‌مدت در شهرها، دسترسی با دوچرخه در مقایسه با خودروی شخصی از سرعت و سهولت بیشتری برخوردار است. استفاده از دوچرخه به لحاظ ماهیت ورزشی آن و استفاده از هوای تازه طی مسیر مفید است و کودکان نیز می‌توانند مهارت‌های اصلی مانند هماهنگی، تعادل و تمرکز را از طریق دوچرخه‌سواری کسب کنند. همچنین کودک هرچه بهتر روی دوچرخه سوار شود، اعتماد به نفس بیشتری پیدا می‌کند. کاهش نیاز به فضا یکی از مزایای مهم استفاده از دوچرخه است که در جمهوری لتونی نیز ثابت شده است که جایگزینی دوچرخه در صرفه جویی فضا نیز مؤثر است. درحالی‌که در شهر تهران یکی از معضلات مهم کمبود فضا برای پارکینگ است و تامین آن هزینه‌های زیادی را به مدیریت شهری تحمیل می کند؛ بنابراین گرامیداشت روز جهانی بدون خودرو از نظر ترویج سایر روش‌های حمل‌ونقل مانند دوچرخه سواری نیز مفید است. هم‌اکنون این روز در 46کشور و بیش از 2000شهر به بهانه تشویق رانندگان برای عدم‌استفاده از وسایل نقلیه موتوری شخصی و جایگزینی با حمل‌ونقل پاک و حتی پیاده‌روی جشن گرفته می‌شود.
روش‌های زیاد و خلاقانه‌ای برای بزرگداشت این روز وجود دارد؛ به‌عنوان نمونه در سال1956 نخستین یکشنبه‌های بدون خودرو در بلژیک و هلند برگزار شد. در سال1992، در اتاوا، خبرنامه‌ای به نام اتاوا بدون اتو آغاز به‌کار کرد. نخستین کمپین ملی روز بدون خودرو در سال1997 توسط انجمن حمل‌ونقل محیطی در انگلیس افتتاح شد، فرانسوی‌ها نیز در سال1998 از این طریق در کمپین «در شهر، بدون ماشین من» پیروی کردند. این کمپین به‌عنوان یک ابتکار عمل در اروپا توسط کمیسیون اروپا در سال2000 رسمی شد. در سپتامبر2007، جاکارتا، پایتخت اندونزی، نخستین روز خود را بدون اتومبیل برگزار کرد که خیابان اصلی شهر را از اتومبیل بسته و از عابران پیاده محلی برای ورزش و فعالیت در خیابان‌هایی که معمولا پر از ماشین و ترافیک است، دعوت کرد.
در سال2019، بیش از 16مایل جاده در مرکز لندن به احترام روز جهانی بدون خودرو توسط شهردار وقت لندن بسته شد. برنامه وی اطمینان از انجام 80درصد سفرهای لندن توسط حمل‌ونقل عمومی، دوچرخه‌سواری یا پیاده‌روی طی 22سال اخیر اعلام شد.
در این روز در مقیاس جهانی مردم تشویق می‌شوند رفت‌وآمد روزانه و معمول را بدون خودروی شخصی انجام دهند و به جای آن گزینه‌های دیگری چون قطار، اتوبوس، دوچرخه، کراس، ونپول، مترو یا پیاده‌روی را انتخاب کنند. برای کسانی که توانایی کار در خانه را دارند، دورکاری نیز لحاظ می‌شود. در این روز استفاده از حمل‌ونقل عمومی برای همه مردم در کلانشهر واشنگتن آزاد است و هر شخص می‌تواند مطابق با تقاضای سفر خود به مناسبت روز جهانی بدون خودرو فرم استفاده رایگان از وسایل نقلیه عمومی را برای روز سه‌شنبه 22سپتامبر2020 تکمیل کند. البته، بهترین راه برای بزرگداشت روز جهانی بدون خودرو این است که مطمئن شوید ماشین شما در طول روز ثابت در پارکینگ قرار دارد. همچنین اطمینان حاصل کنید که روز جهانی بدون اتومبیل را به آگاهی افراد دیگر رسانده‌اید و مطمئن شوید که آنها نیز ماشین‌های خود را به‌مدت 24ساعت پارک نگه داشته‌اند. دوچرخه‌سواری خانوادگی، رفتن به خرید یا پارک برای تفریح با دوچرخه، آموزش دوچرخه‌سواری به کودکان، برنامه‌ریزی و اجرای یک رویداد در محل زندگی همه نمونه‌هایی از اقداماتی است که علاوه بر تفریح و ایجاد روحیه نشاط، می‌تواند در بزرگداشت این روز و تغییر الگو‌های حمل‌ونقل شهری از خودروی شخصی به حمل‌ونقل پاک مؤثر باشد. روز سه‌شنبه 22سپتامبر سال2020، زمان مناسبی برای گرامیداشت کمپین «سه‌شنبه‌های بدون خودرو» در شهر تهران است که طی سال‌های اخیر مدیران و کارکنان شهرداری به همراه گروه‌های مردمی، طی روز‌های سه‌شنبه هر هفته به‌صورت نمادین، اقدام به دوچرخه سواری می‌کنند که این خود تبلیغی برای تشویق مردم به کمتر استفاده کردن از وسایل نقلیه موتوری است. البته انتخاب نوع وسیله نقلیه بسیار مهم است؛ مردم حق دارند وسیله نقلیه را متناسب با فعالیت کار روزانه خود انتخاب کنند و در این خصوص رفاه و ایمنی شهروندان بسیار مهم است و لذا انتظار بر این است که زیرساخت‌های شهری به‌طور کاملا ایمن برای توسعه حمل‌ونقل دوچرخه در سطح شهر فراهم شود.
منبع: روزنامه همشهری
