• دوشنبه ١٢ اسفند ١٣٩٨-١٠:٤٦
  • دسته بندی : اخبار
  • شماره خبر : ١٧٢٨٦
محمد سالاری

مال ها و مگامال ها ، فرصت یا تهدید

 
در ایــران بــه طــور ســنتی، بازارهــا همــواره محــل دادوســتد و رخــداد اتفاقــات اجتماعــی بوده انــد. بــا ورود مدرنیســم بــه ایــران در الگــوی طراحــی فضاهــای خریــد تغییــرات عمــده ای ایجــاد شــد. شــهر از زاویــه خریــد و مصــرف و فراغــت در حــال تغییــر بــود. پاسـاژها بـرای خریـد طراحـی شـده بودنـد، ولــی مــردم بــه ســبب کمبــود فضاهــای عمومــی از ایــن فضاهـا بـرای فضـای فراغتشـان نیـز اسـتفاده میکردنـد. امـا فراغــت موضــوع اصلــی ایــن فضاهــا نبــود. 
از دهــه 80 به بعد با تحــولات عمرانــی بزرگ در تهــران ، سـازندگان تشـویق بـه بلندمرتبه سـازی و بـرج  سازی و مال سازی هـا شدند. در فاصله سال‌های ۹۰ تا ۹۳، حجم صدور پروانه ساختمانی برای احداث مال بقدری بود که از آن با« سونامی مال» یاد کردند و مراکـز خریـد بسـیاری در تهــران ســاخته شــد و  برخی از ایـن فضاهـا تبدیـل بـه پاتـوق جوانـان شــدند. مال هــا در تهــران معنــای جدیـدی را تجربـه کردند کـه ناشـی از ارزش و معنایـی اســت که بــه عنــوان محــل تفریــح نســل جدیــد بــه آن تزریــق کرده انــد.   در دهــه اخیــر مــا بــا نوعــی دگردیســی در عملکــرد و مفهــوم اینگونـه فضاهـا بـرای نسـل جدیـد شهرنشـین ایرانـی روبـه رو هسـتیم.
شــهر بــا حضــور مــردم و تعامــلات آنهــا زنــده اســت و در ایـن بیـن، مـردم بـه فضاهایـی بـرای بـودن نیازمندنـد.  بــا حــذف یــا کم توجهــی بــه طراحــی اینگونــه فضاهــا مــردم بــا اســتقبال از مال هــا و حضــور در آنهــا نه تنهــا بـرای فعـل خریـد کـردن، بلکـه بـرای مفهومـی از بـودن و حضـور داشـتن، بـه ایـن فضاهـا رنـگ و بویـی جدیـد داده اند. در واقع بــا نوعــی دگردیســی درخواســته های مــردم و جوانــان در تهــران مواجــه شــدیم و آن، حضــور خصوصــا در فضاهــای بســته مال هــا بــود.
مال هـا کـه نمـادی از مصرف گرایــی و یکــی از تنش هــای شــهرهای مــدرن بــود، در تهــران بــا نماهــای جــذاب و مردم پســند خــود، پذیـرای افـرادی شـده اند کـه نـه فقـط بـرای خریـد،  بلکـه بـرای تعامـلات اجتماعـی نیز در آن قدم میزدند. ایـن طـرز اسـتفاده و برنامه ریــزی فضایــی کــه توســط افــراد رقــم خــورده اسـت، یـک رویـداد اجتماعـی اسـت کـه معنـای جدیـد را بــه فضــای مال هــا الحــاق کــرده اســت. فــارغ از درســتی و نادرســتی ایــن پدیــده ایــن مکانهــا بــا معنــای جدیدشــان در رشــد تعامــلات اجتماعــی وارد شده اند. از سوی دیگر برخی معتقدند در شــهر تهــران  بــه دلیــل اهمیــت ساخت وســاز و پولســاز بــودن ایــن حــوزه بــا تأمیــن بودجــه شــهرداری، کم کـم فضاهایـی بـا کارکـرد عمومـی از برنامـه شهرسـازی در حــال حذف شــدن یــا نادیده گرفتــه شــدن هســتند. فضاهــای عمومــی و حتــی حداقــل ســرانه های فضاهــای ســبز جــای خــود را بــه برج هــا و ســاختمانهای مســکونی، اداری و تجـاری داده انـد. و احداث مال ها و مگامال ها رویکرد درآمدزایی داشته اند تا ارائه خدمات به شهروندان .چراکه دادن مجوزها در پهنه s در مقایسه با سایر کاربری ها چندین برابر و سهل الوصول ترین رویکرد برای درآمدزایی شهرداری تهران بوده است. 
برخی معتقدند  اثر مال‌ها و مگامال‌ها، ایجاد توهمی از اشتغال و تولید است. در ساختن این مجتمع‌های توزیع کالا، سرمایه‌گذاری بنیادینی برای راه‌اندازی کسب و کار انجام نمی‌شود. حضور مال‌ها و مگامال‌ها، بر هم زدن شبکه توزیع پیشین و تسلط بر جریان توزیع کالاها است که سبب جابه‌جایی گسترده منافع می‌شود و خرده‌فروش‌های معمولی جامعه به سرنوشت ناخواسته‌ای دچار می‌شوند که رفته‌رفته درآمد خود را کم شده می‌بینند و این خود زنگ خطری است. که باید همه این ابعاد را در نظر داشت.
از نظر بنده ، امروزه انسان‌ها به‌تدریج از دنیای واقعی به سمت دنیای مجازی کشیده شده‌اند. این روندی غیرقابل اجتناب است. با همه‌گیر شدن شبکه‌های اجتماعی مثل اینستاگرام و ...تا حدودی جایگزین نقش مال‌ها در تعاملات اجتماعی شده است. فروشگاه‌های اینترنتی نیز سبک خرید مردم را تغییر داده اند. گسترش اینترنت در کنار خروج خرده‌فروشان و هزینه بالای اجاره واحد‌های مال اوضاع این مراکز را بحرانی‌تر کرده است. لذا بطور کلی نمی توان گفت مال ها و مگامال ها یک تهدید و یا یک فرصت هستند و بصورت صفر و صدی با این پدیده برخورد کرد.
 
اشکال حدود ۴۰۰ مال ایجاد شده در شهر تهران اینست که بدون توجه به طرح تفصیلی و بدون داشتن پیوست های مطالعاتی ایجاد شده اند و در ایجاد آن ها صرفا درآمدزایی مدنظر قرار گرفته است. بر اساس طرح تفصیلی قرار بوده مال ها بر اساس نیازسنجی محلات ایجاد شوند در حالی که اکنون مال ها نه در مقیاس محلی که در مقیاس شهر فعالیت می کنند که تبعات ترافیکی نگران کننده ای را نیز ایجاد کرده و سکونتگاه های آن محلات با مشکلات اساسی مواجه شده اند. لذا بازنگری در طرح های جامع و تفصیلی لازمه کاهش چالش های ناشی از رشد بی رویه مال ها است.  باید طرح های جامع و تفصیلی بازنگری شوند و در مورد پهنه های m و s تجدید نظر کرد. و پیوست های مطالعاتی لازم در زمان تصویب پاساژها و مال ها سختگیرانه تر باشد. همینطور شهرداری، عوارض مربوطه را در زمان صدور پروانه دریافت نکند بلکه این عوارض در فرایند بهره برداری دریافت شود تا منجر به کسب درآمد پایدار برای شهر شود.
بخش تولید باید به مال ها که به فضاهای مصرف تبدیل شده اند پیوند داده شوند. اکنون مال ها تبدیل به مرکز فروش کالاهای برندهای خارجی و خروج ارز از کشور شده و اقتصاد خرد محلات را فلج کرده است در حالیکه براساس طرح تفصیلی، شهرداری مکلف به تعیین فعالیت های مجاز به استقرار در محلات و مناطق است. با تدوین بسته های تشویقی، بخشی از فضاهای تجاری و مال ها را به محیط های کاری و شرکتی ارزان قیمت برای استارتاپ ها و کسب و کارهای خرد و متوسط  تبدیل کنیم.
– رییس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر تهران 
روزنامه همشهری 12 اسفند 98

 

نظرات بینندگان
این خبر فاقد نظر می باشد
نظر شما
نام :
ایمیل : 
*نظرات :
متن تصویر: